Czynność uzyskania własnego długu, co skutkuje wygaśnięciem zobowiązania, nie jest ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług. Z tego powodu nie podlega opodatkowaniu.

Podatkowe konsekwencje likwidacji spółki osobowej to ważny temat dla wielu przedsiębiorców. Przykładowo wspólnik otrzymuje pożyczkę od spółki, która następnie zostaje zlikwidowana. W ramach likwidacji wspólnik może otrzymać m.in. wierzytelność spółki wobec niego z tytułu pożyczki udzielonej mu przez spółkę. Może również otrzymać wierzytelność z tytułu odsetek od powyższej pożyczki.

Taka sytuacja to tzw. konfuzja, która zachodzi wtedy, gdy dłużnik nabędzie własny dług, co oznacza, że stanie się równocześnie dłużnikiem i wierzycielem. Skutkuje to wygaśnięciem zobowiązania. I tu rodzi się dylemat – czy otrzymane w ten sposób prawa podlegają opodatkowaniu VAT?

Zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.) przeniesienie praw do wierzytelności jako niematerialnych praw majątkowych, co do zasady, stanowi świadczenie usług i jako takie powinno podlegać opodatkowaniu VAT. Jednak – jak wskazał dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach (interpretacja z 24 marca 2015 r., nr IBPP2/4512-261/15/KO) – czynność nabycia własnej wierzytelności nie stanowi dostawy towaru, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art. 2 pkt 6 ustawy VAT określającego, co należy rozumieć na potrzeby tej ustawy pod pojęciem towaru.

Nabycie własnych wierzytelności nie stanowi również świadczenia usługi, ponieważ jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi). Przeniesienie wierzytelności na wspólnika, będącego zobowiązanym jako dłużnik, nie stanowi czynności, o których mowa w art. 7 i art. 8 ustawy VAT.

W przywołanej interpretacji wskazano, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego, w tym możliwy jest przelew wierzytelności zgodnie z kodeksem cywilnym (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 121) wraz wszelkimi prawami związanymi z wierzytelnością, tj. prawem do żądania odsetek.

Warto podkreślić, że przychylne dla podatników stanowisko organu podatkowego wpisuje się w linię orzeczniczą sądów administracyjnych. W orzeczeniu NSA z 21 września 2011 r. (sygn. akt II FSK 610/10) wskazano, że „przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności, które zgodnie z art. 510 par. 1 kodeksu cywilnego następuje na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia tej wierzytelności, jest skutkiem rozporządzenia tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności.

Zbycie wierzytelności nie jest świadczeniem usługi, a jest przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności, która powstała z innego tytułu (np. z tytułu dostawy towaru lub świadczenia usługi). Zatem z tego tytułu nie powstaje u zbywcy obowiązek podatkowy z tytułu podatku od towarów i usług”. Podobnie wypowiedział się NSA w wyroku z 4 października 2011 r. (sygn. akt I FSK 537/11).

Jak z tego wynika, otrzymanie w drodze likwidacji spółki osobowej wierzytelności z tytułu pożyczki udzielonej wnioskodawcy przez spółkę oraz z tytułu odsetek od tej pożyczki nie stanowi czynności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług.

Autor: Kamil Grzywka
aplikant adwokacki, associate w departamencie podatkowym FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna