Prawo handlowe nie może zmieniać podatków

W poniższym artykule gazety Rzeczpospolita, adw. Karol Szelągowski omawia zastosowanie pojęcia cen transferowych w szeroko rozumianych transakcjach. 

Zarówno do dobrowolnego, jak i automatycznego umorzenia udziałów dokonanych za wynagrodzeniem, miały zastosowanie przepisy dotyczące cen transferowych.

Sprawa dotyczyła wykładni przepisów o PIT w zakresie cen transferowych i obowiązku sporządzenia stosownej dokumentacji. We wniosku o interpretację z 2015 r. podatnik wskazał, że jest udziałowcem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. W przyszłości rozważane jest umorzenie udziałów posiadanych przez jednego ze wspólników zgodnie z art. 199 § 1 i § 3 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.). Z wniosku wynikało, że do nabycia udziałów w celu ich umorzenia doszłoby w zamian za wynagrodzenie, które może odbiegać od wartości rynkowej umarzanych udziałów w spółce.

Alternatywnie, możliwe jest, że uchwałą dojdzie do tzw. automatycznego umorzenia udziałów w trybie art. 199 § 4 k.s.h.

Podatnik chciał się upewnić czy do planowanego umorzenia mogą mieć zastosowanie reguły z art. 25 i art. 25a ustawy o PIT tj. dotyczące tzw. cen transferowych?

Sam był przekonany, że nie, bo przepisy o cenach transferowych dotyczą zdarzeń będących następstwem działalności gospodarczej (podstawowej lub dodatkowej), w wyniku których generowane są przychody. W konsekwencji nie powinny one znaleźć zastosowania w przypadku umorzenia udziałów, które stanowi zdarzenie o charakterze czysto reorganizacyjnym, uregulowane szczególnym przepisami prawa handlowego.

Początkowo fiskus potwierdził to stanowisko, ale potem zmienił zdanie. Zmieniając interpretację w październiku 2019 r. doszedł do przekonania, że umorzenie udziałów, niezależnie od jego rodzaju (dobrowolne lub automatyczne), mieści się w pojęciu „transakcja" i powinno być przedmiotem dokumentacji podatkowej, jeśli wartość takiej transakcji przekracza progi istotności określone w art. 25a ust. 2–3a ustawy o PIT.

Mężczyzna zaskarżył zmienioną interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ale ten przyznał rację fiskusowi.

Sąd odwołał się do art. 25a ust. 1 ustawy o PIT i pozostałych regulacji dotyczących cen transferowych obowiązujących w momencie wydania zmienianej interpretacji.

Po tej analizie nie miał wątpliwości, że umorzenie udziałów, niezależnie od jego charakteru (dobrowolne lub automatyczne) powinno być traktowane jako transakcja w rozumieniu art. 25a ustawy o PIT gdyż jest to czynność prawna powodująca przeniesienie własności dóbr, które mają wpływ na dochód (stratę) podatnika w rozumieniu ustaw o podatku dochodowym.

WSA nie zgodził się ze skarżącym, że sporne przepisy dotyczą „transakcji" między podmiotami powiązanymi, a znaczenie słowa transakcja to „operacja handlowa dotycząca kupna lub sprzedaży towarów lub usług" albo „umowa handlowa na kupno lub sprzedaż towarów lub usług czy też zawarcie takiej umowy".

W ocenie sądu taka wykładnia językowa nie wyjaśnia bowiem wszystkich wątpliwości związanych z zakresem pojęcia transakcji, bo ogranicza się do umów handlowych i innych operacji, których skutkiem jest kupno lub sprzedaż towarów i usług.

Tymczasem przedmiotem obrotu gospodarczego są nie tylko towary i usługi, ale wszelkie rzeczy i prawa mające wartość ekonomiczną, w tym papiery wartościowe. W konsekwencji za transakcję należy przyjąć wszelkiego rodzaju czynności prawne powodujące przeniesienie własności dóbr.

WSA uznał ponadto, że stanowisko organu interpretacyjnego nie stoi w sprzeczności ze szczegółowymi regulacjami kodeksu spółek handlowych. Tym bardziej, że prawo podatkowe ze swej istoty jest autonomiczne, tzn. może odrębnie kształtować instytucje prawa, znane z innych jego gałęzi. Przepis art. 199 k.s.h. określa warunki umorzenia udziałów. Z brzmienia tej regulacji nie można jednak wywodzić (w zakresie cen transferowych), skutków podatkowych, gdyż jest to obszar uregulowany między innymi w ustawie o PIT.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 16 stycznia 2021 r.

Sygnatura akt: III SA/Wa 303/20

KOMENTARZ EKSPERTA
Karol Szelągowski, doradca podatkowy i adwokat w FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz Sp.k.

Wyrok WSA w Warszawie, mimo że dotyczy innego stanu prawnego niż obecny wpisuje się w ogólną tendencję polegającą na możliwie najszerszym zakresie zastosowania przepisów dotyczących cen transferowych oraz obowiązku sporządzania dokumentacji cen transferowych.

Kluczowe okazuje się pojęcie transakcji. Intuicyjne rozumienie tego pojęcia sugerowałoby, że chodzi o dokonanie określonej czynności na podstawie umowy bądź też zawarcie samej umowy. Jednakże na potrzeby wykładni i stosowania przepisów dotyczących cen transferowych pojęcie transakcji rozumie się szeroko. Pod pojęciem transakcji należy rozumieć również m. in. transakcje dotyczące restrukturyzacji czy transakcje dotyczące aktywów (np. połączenie i podział i przejęcie czy wymiana udziałów, zakup oraz sprzedaż udziałów). Obecnie wynika to z rozporządzeń Ministra Finansów w sprawie informacji o cenach transferowych w zakresie podatku CIT i PIT. Umorzenie udziałów nie zostało wskazane w tych rozporządzeniach, lecz katalog wymienionych czynności ma tak naprawdę charakter otwarty. Praktyka jednak pokazuje, że również dla poprzednich stanów prawnych, w tym dla stanu prawnego, w którym został wydany komentowany wyrok WSA w Warszawie, pojęcie transakcji należy rozumieć szeroko. WSA w Warszawie w komentowanym wyroku wskazał, że nie ma znaczenia czy umorzenie następuje dobrowolnie czy też przymusowo dla uznania, że została dokonana transakcja. W konsekwencji również obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych ma szeroki zakres przedmiotowy, tzn. że obowiązek ten obejmuje nie tylko czynności z zakresu obrotu towarowego i usługowego, lecz również takie zdarzenia, jak umorzenie udziałów. Komentowany wyrok nie jest prawomocny. Biorąc jednak pod uwagę występującą od dłuższego czasu tendencję do coraz szerszego stosowania przepisów o cenach transferowych, można się spodziewać, że zostanie utrzymany w mocy przez NSA.

Aleksandra Tarka

źródło: Rzeczpospolita