VAT naliczony w związku z nabyciem usług remontowych może zostać rozliczony w zakresie, w jakim ma on związek z czynnościami opodatkowanymi. Przedsiębiorca musi być jednak w stanie wykazać, kto, kiedy i w jakim zakresie takie usługi na jego rzecz wykonał.

W sprawach ostatecznie rozstrzygniętych wyrokami Naczelnego Sądu Administracyjnego z 1 kwietnia 2014 r. (sygn. akt I FSK 543-547/13) podatnik otrzymał faktury za usługi ogólnobudowlane od biura rachunkowego, które (według ustaleń organów podatkowych) nie mogło ich wykonać samodzielnie.

Przedsiębiorca uważał, że prawo do odliczenia VAT przysługuje mu bez względu na ewentualne nieprawidłowości po stronie wystawcy faktury, gdyż nie jest rolą przedsiębiorcy weryfikowanie tego, czy kontrahent zatrudnia pracowników na czarno i czy używa własnego lub pożyczonego sprzętu.

Ostatecznie odmówiono podatnikowi prawa do odliczenia VAT z uwagi na to, że przy zamawianiu, realizacji i płatności za usługi nie podjął wszelkich uzasadnionych działań w celu upewnienia się, kto jest wykonawcą i co dokumentują faktury. Co istotne, nie zakwestionowano tego, że usługi ogólnobudowlane zostały rzeczywiście wykonane, lecz to, czy za ich wykonanie odpowiedzialny był wystawca faktury, gdyż ani wspólnicy, ani pracownicy podatnika nie byli w stanie wskazać dowodów to potwierdzających – w szczególności tego, kto przyjeżdżał i czyjego sprzętu używał, co uniemożliwiło przesłuchanie tych osób w charakterze świadków.

Rozstrzygając powstały spór, sądy przywołały orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE z 21 czerwca 2012 r. w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11 Mahagében i Péter Dávid, zgodnie z którym nie można bezpodstawnie ograniczać prawa do odliczenia VAT i wymagać od podatnika dokonywania wstępnej kontroli kontrahentów, chyba że zostanie udowodnione, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja mająca stanowić podstawę prawa do odliczenia wiązała z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu.

Przy czym organy podatkowe i wojewódzki sąd administracyjny przyjęły, że o powyższym przesądzi brak dowodów potwierdzających wykonanie usług przez określony podmiot (jego podwykonawców). Podatnika obciążyło niedochowanie wymaganej staranności i odstąpienie od działań zazwyczaj dokonywanych przy zawieraniu umów (np. przygotowanie pisemnego zamówienia i specyfikacji co do ceny, prowadzenie nadzoru nad wykonywanymi pracami, podpisywanie protokołów odbioru robót, dokonywanie płatności przelewem).

NSA zaakceptował tę argumentację przede wszystkim ze względu na brak skutecznego zakwestionowania ustaleń faktycznych, zauważając jednocześnie, że zgodnie z orzecznictwem TSUE podstawę do odliczenia podatku naliczonego może stanowić faktura poprawna nie tylko pod względem formalnym, lecz także materialnym, tj. taka, która odzwierciedla wystąpienie realnego zdarzenia gospodarczego. Konstrukcja VAT nie uzasadnia bowiem prawa do odliczenia z faktury dokumentującej czynność, która faktycznie nie została dokonana i nie zrodziła obowiązku podatkowego u jej wystawcy. NSA pośrednio potwierdził więc restrykcyjne podejście polskich sądów, oparte na pkt 53 i 59 orzeczenia TSUE w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11, zgodnie z którym dopiero gdy podmiot gospodarczy podejmie wszelkie znajdujące uzasadnienie działania w celu upewnienia się, że transakcje, w których uczestniczy, nie wiążą się z przestępstwem, może domniemywać legalności tych transakcji bez ryzyka utraty prawa do odliczenia podatku naliczonego. W tych okolicznościach nabywcy usług powinni mieć świadomość, że w razie wątpliwości to na nich może ciążyć ryzyko wskazania usługodawcy oraz przedstawienia rodzaju i zakresu wykonanych na ich rzecz prac.

Marta Ignasiak doradca podatkowy w departamencie prawa podatkowego FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna