Nowe zasady poboru podatku u źródła – projekt zmian uchwalony przez Radę Ministrów
25 września wpłynął do sejmu Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Celem wprowadzenia zmian jest szeroko rozumiane uproszczenie prawa podatkowego w zakresie podatków dochodowych, dalsze uszczelnienie systemu podatkowego oraz dostosowanie polskich przepisów do wprowadzonych zmian w prawie Unii Europejskiej. Projekt zawiera również istotne zmiany w zakresie sposobu poboru podatku u źródła, ang. withholding tax, WHT.
Fakty
Jedną z wielu zmian przewidywanych w uchwalonym już przez Radę Ministrów projekcie ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw („Projekt”) jest zmiana w zakresie rozliczania podatku u źródła płaconego w Polsce od niektórych należności wypłacanych innym podmiotom, np. dywidend, odsetek, należności licencyjnych, usług doradczych, księgowych, prawniczych, reklamowych.
Projekt zmienia zasady zapłaty podatku u źródła dla płatności dokonywanych przez jeden podmiot na rzecz innego podmiotu, jeżeli kwota tych płatności przekracza w ciągu roku 2 mln złotych. Obecnie podatek u źródła pobierany jest przez płatnika według stawek określonych w danej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania (tzw. relief at source). W przypadku, gdy na podstawie umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania dany przychód nie podlega opodatkowaniu w Polsce, podatek u źródła nie jest pobierany.
W przypadku płatności dokonywanych przez płatnika na rzecz danego podmiotu, których kwota nie będzie przekraczać 2 mln zł w ciągu roku, będzie obowiązywał dotychczasowy model pobierania i zapłaty podatku u źródła.
Komentarze
Zgodnie z projektowanymi zmianami, w przypadku, gdy kwota wypłat na rzecz danego podmiotu podlegających, zgodnie z ustawą, opodatkowaniu podatkiem u źródła przekroczy 2 mln złotych, płatnik będzie pobierał podatek od nadwyżki nie według stawek wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, lecz według stawek określonych w ustawie PIT lub w ustawie CIT.
To samo dotyczy sytuacji, w której dana umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania nie przewiduje możliwości opodatkowania danego przychodu podatkiem u źródła (np. przychody z usług doradczych lub marketingowych). Wówczas również podatek u źródła ma być pobierany według stawek ustawowych. Podatnik lub płatnik, który poniósł ekonomiczny ciężar zapłaty podatku, będzie mieć prawo do wystąpienia z wnioskiem o zwrot podatku lub różnicy pomiędzy zapłaconym podatkiem a kwotą podatku obliczoną z zastosowaniem stawek wynikających z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Do wniosku należy załączyć dokumenty pozwalające ustalić zasadność tego zwrotu. Postępowanie w sprawie zwrotu zapłaconego podatku u źródła ma być postępowaniem odrębnym od postępowań uregulowanych w Ordynacji podatkowej. Do postępowania tego stosowane będą jedynie wyraźnie wskazane w projekcie przepisy Ordynacji podatkowej.
Zwrot podatku ma następować bez zbędnej zwłoki, lecz nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku na podstawie decyzji określającej kwotę zwrotu.
Termin ten będzie mógł zostać przedłużony, jeżeli posiadane informacje wskazują na wysokie prawdopodobieństwo niezasadności zwrotu oraz wyczerpano możliwości uzyskania informacji przesądzających o zasadności zwrotu na podstawie przepisów prawa krajowego, wskutek czego weryfikacja zasadności zwrotu nie jest możliwa w terminie 6 miesięcy o dnia wpływu wniosku o zwrot. W takiej sytuacji weryfikacja zwrotu będzie dokonywana w ramach kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej lub postępowania podatkowego. W przypadku gdy uzasadniają to okoliczności sprawy, w szczególności niewyjaśnione mimo podjętych działań wątpliwości dotyczące spełniania przez podatnika warunków niepobrania podatku, zastosowania zwolnienia lub stawki podatku określonych w przepisach szczególnych, w tym we właściwej umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania, weryfikacja może obejmować również przeprowadzenie kontroli podatkowej na terytorium państwa siedziby podatnika dla celów podatkowych.
Oprocentowanie od kwoty zwracanego podatku będzie należne jedynie w przypadku dokonania zwrotu po upływie ww. terminu sześciomiesięcznego i będzie równe opłacie prolongacyjnej, tj. będzie o połowę niższe niż oprocentowanie przy zwrocie nadpłaty podatku.
Możliwość poboru i zapłaty podatku od wspomnianej wyżej nadwyżki na dotychczasowych zasadach nie zostanie całkowicie wyeliminowana. Projektodawca przewidział dwie drogi do skorzystania z tej możliwości. Pierwszą jest złożenie przez płatnika oświadczenia, że posiada wymagane przepisami prawa podatkowego dokumenty potwierdzające zasadność zastosowania stawki podatku, zwolnienia lub niepobrania podatku oraz że nie posiada wiedzy uzasadniającej przypuszczenie, że istnieją okoliczności wykluczające możliwość zastosowania stawki podatku albo zwolnienia lub niepobrania podatku, wynikających z przepisów prawa podatkowego.
Wymaganymi dokumentami, o których mowa, jest certyfikat rezydencji, oświadczenie podatnika, że jest rzeczywistym beneficjentem wypłacanych należności oraz oświadczenie o spełnieniu przesłanek ewentualnego zwolnienia wypłat z podatku.
Projekt nakłada na płatnika dochowanie należytej staranności przy weryfikacji zastosowania stawek lub zwolnień wynikających z umowy o unikaniu opodatkowania lub niepobrania podatku na podstawie takiej umowy. Brak weryfikacji odbiorcy wypłacanych kwot lub weryfikacja nieadekwatna do skali i charakteru działalności płatnika będzie wiązać się z koniecznością zapłaty przez płatnika dodatkowego zobowiązania podatkowego w kwocie 10% należności, od których pobrano za niski podatek lub nie pobrano podatku, a w przypadku, gdy kwota takich należności przekroczy 15 mln złotych lub organowi podatkowemu nie zostanie przedłożona dokumentacja cen transferowych, dodatkowe zobowiązanie podatkowe wyniesie 20% tych należności. Wspomniana weryfikacja odbiorcy będzie przede wszystkim obejmować sprawdzenie, czy jest on rzeczywistym właścicielem wypłacanych należności. Zmieniona definicja rzeczywistego właściciela obejmować będzie następujące elementy:
- otrzymywanie należności dla własnej korzyści, w tym samodzielne decydowanie o jej przeznaczeniu i ponoszenie ryzyka ekonomicznego związanego z utratą tej należności lub jej części,
- brak pełnienia roli pośrednika, przedstawiciela, powiernika lub innego podmiotu zobowiązanego prawnie lub faktycznie do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi,
- prowadzenie rzeczywistej działalności gospodarczej w kraju siedziby, jeżeli należności uzyskiwane są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Weryfikacja kontrahenta będzie więc obejmować przede wszystkim zbadanie spełnienia wyżej wskazanych przesłanek.
Druga możliwość dotyczy jedynie uniknięcia obowiązku poboru podatku w celu zastosowania zwolnienia z podatku u źródła od odsetek, należności licencyjnych i dywidend, wypłacanych przez polskie spółki innym spółkom z państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego posiadającym w danej polskiej spółce minimum 25% udziałów – w przypadku wypłaty odsetek lub należności licencyjnych lub 10% udziałów – w przypadku wypłacania dywidend (w przypadku dywidend wypłacanych spółce szwajcarskiej – minimum 25% udziałów).
Płatnik nie będzie musiał pobierać podatku u źródła, jeżeli podatnik uzyska od organu podatkowego opinię o stosowaniu przez płatnika zwolnienia z poboru zryczałtowanego podatku dochodowego od wypłacanych na rzecz tego podatnika należności.
Opinia taka będzie wydawana również na wniosek samego płatnika, o ile to on poniósłby ekonomiczny ciężar zapłaty podatku u źródła. Opinia ma być wydawana za opłatą wynoszącą 2000 złotych i ma wygasać najpóźniej z upływem 36 miesięcy od dnia jej wydania. Postępowanie w sprawie wydania opinii ma być odrębnym postępowaniem, do którego mają mieć zastosowanie wyraźnie wskazane w projekcie przepisy Ordynacji podatkowej.
Obowiązek poboru podatku u źródła według stawek ustawowych nie będzie dotyczył, pod określonymi w projekcie warunkami, podatku od odsetek lub dyskonta od listów zastawnych oraz obligacji o terminie wykupu krótszym niż rok dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzonych do alternatywnego systemu obrotu w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, na terytorium Polski lub na terytorium państwa, z którym Polska zawarła umowę o unikaniu podwójnego opodatkowania regulującą zasady opodatkowania dochodów z odsetek, dywidend i należności licencyjnych.
Analiza
Uzasadniając konieczność wprowadzenia zmian wskazano na duże kwoty dochodów z inwestycji poczynionych w Polsce przez zagraniczne podmioty.
Powołano się ponadto na doświadczenia takich państw jak Niemcy, Austria lub Irlandia, w których stosowany jest mechanizm zwrotu pobranego podatku obok mechanizmu relief at source.
Projektowane regulacje sprowadzają się do rozdzielenia obowiązku weryfikacji odbiorców wypłacanych należności pomiędzy płatników a organy podatkowe. W przypadku poboru podatku u źródła według stawek krajowych i złożenia przez podatnika (względnie płatnika, gdy ten będzie ponosił ekonomiczny ciężar podatku) wniosku o jego zwrot to organ podatkowy zobowiązany będzie do dokonania weryfikacji. Podmiot wnioskujący zobowiązany jest jedynie do załączenia do wniosku o zwrot podatku dokumentów pozwalających na ustalenie zasadności tego zwrotu. Natomiast organ określa, czy w danym przypadku znajdzie zastosowanie stawka lub zwolnienie wynikające z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. Natomiast w przypadku stosowania mechanizmu relief at source to na płatniku będzie spoczywać obowiązek weryfikacji, czy stawka lub zwolnienie określone w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania mogą być zastosowane. Obowiązek ten spoczywa na płatniku już obecnie, gdyż to po jego stronie spoczywa obowiązek prawidłowego obliczenia kwoty podatku. Po wejściu w życie zmian obowiązek weryfikacji będzie jednak mocniej zaakcentowany.
Ponadto planowane regulacje mają na celu zdjęcie z płatnika ekonomicznego ciężaru zapłaty podatku u źródła.
Obecnie bowiem w przypadku uznania przez organ podatkowy, że płatnik niesłusznie zastosował stawkę lub zwolnienie wynikające z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, może być on zobowiązany do zapłaty zaległego podatku na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej regulujących odpowiedzialność płatnika. Wprowadzenie obowiązku poboru podatku z zastosowaniem stawek ustawowych ma pozwolić na uniknięcie takich sytuacji.
Celem wyżej opisanych regulacji jest – według uzasadnienia Projektu – zapobieżenie nadużyciom oraz stratom poniesionym przez Skarb Państwa w wyniku bezzasadnego zastosowania obniżonej stawki podatku lub zwolnienia.
Obecnie bowiem, organy podatkowe dopiero po fakcie, tj. po dokonaniu wypłaty na rzecz podatnika, są w stanie ustalić czy zastosowanie obniżonej stawki lub zwolnienia było zasadne, a w szczególności, czy odbiorca wypłacanych należności jest rzeczywistym beneficjentem, a nie jedynie pośrednikiem w schemacie mającym za główny cel uniknięcie opodatkowania. Planowany mechanizm zwrotu podatku u źródła należy jednak traktować również jako sposób kredytowania Skarbu Państwa przez zagranicznych inwestorów, zwłaszcza że przewidziany został aż sześciomiesięczny termin dla dokonania zwrotu, a jego przedłużenie będzie się wiązać z kontrolą podatkową lub celno-skarbową. Biorąc pod uwagę faktyczne zamrożenie części środków do momentu ich zwrotu przez organy podatkowe z jednej strony, z drugiej zaś obawy płatników przed sankcją z tytułu braku przeprowadzenia należytej weryfikacji odbiorcy należności, co może spowodować, że płatnicy w celu uniknięcia ryzyka nie będą chcieli stosować mechanizmu relief at source, wprowadzane zmiany mogą zniechęcić zagranicznych inwestorów do lokowania kapitału w Polsce.