Zgodnie z art. 400 kodeksu spółek handlowych (k.s.h.) - akcjonariusz posiadający pięć procent kapitału zakładowego może żądać zwołania walnego zgromadzenia spółki, kierując stosowny wniosek na ręce Zarządu. Żądanie akcjonariusza zarząd spółki powinien spełnić, zwołując walne zgromadzenie w terminie dwóch tygodni od daty przedstawienia żądania. Przepis par. 3 art. 400 k.s.h. przyznaje akcjonariuszowi mniejszościowemu prawo żądania sądowego upoważnienia do zwołania walnego zgromadzenia w sytuacji, gdy zarząd spółki nie dopełni swojego obowiązku i walnego zgromadzenia nie zwoła. Jeśli zatem zarząd zignoruje wniosek uprawnionego akcjonariusza, narusza w sposób oczywisty przepisy ustawy. Sąd powinien więc niezwłocznie umożliwić akcjonariuszowi mniejszościowemu realizację jego praw. Jednak samo formalne działanie zarządu spółki akcyjnej w postaci zwołania walnego zgromadzenia nie gwarantuje skutecznej ochrony akcjonariuszowi mniejszościowemu.  Zapewni ją dopiero odbycie walnego zgromadzenia według porządku obrad wnioskowanego przez akcjonariusza mniejszościowego.
Może się zdarzyć, że zarząd formalnie zwoła walne zgromadzenie, ale większościowy akcjonariusz, bądź akcjonariusze posiadający łącznie pakiet większościowy, zablokują jego obrady. Mogą też przegłosować zdjęcie niektórych, niewygodnych dla nich punktów  z porządku obrad walnego zgromadzenia. W takiej sytuacji akcjonariusz mniejszościowy ma legitymację do żądania sądowego upoważnienia go do zwołania walnego zgromadzenia, którego przewodniczącego wyznacza sąd.  Zgodnie bowiem z ustalonym orzecznictwem oraz poglądami doktryny  usunięcie z porządku obrad punktu umieszczonego w nim na wniosek akcjonariuszy mniejszościowych jest niedopuszczalne (Patrz J. Szwaja, [w: Kodeks spółek handlowych, Komentarz do artykułów 301-458], t. III, wyd. C.H. Beck, Warszawa 2003, nb. 6, str. 654; tak (i) wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2003 r., sygn. akt III CKN 111/01, Lex Prestige 82126), (ii) wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2003 r., sygn. akt III CK 11/2001, LexPolonica nr 366749), (iii) wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2008 r. (sygn. akt II CSK 304/08, Lex Prestige 469611).
W praktyce jednak przeprowadzenie walnego zgromadzenia oraz realizacja wszystkich punktów porządku obrad uzależnione są od woli większościowego akcjonariusza, a często również działań przewodniczącego walnego zgromadzenia. Dlatego tylko łączne działanie zarządu spółki akcyjnej, polegające na zwołaniu walnego zgromadzenia oraz jej większościowego akcjonariusza, który  umożliwi realizację całego porządku obrad powoduje, że akcjonariusz mniejszościowy traci legitymację do żądania sądowego upoważnienia. Brak realizacji choćby jednego punktu porządku obrad bez zgody mniejszościowego akcjonariusza, który wnioskował do Zarządu o uwzględnienie tego punktu w porządku obrad walnego zgromadzenia, powoduje, że legitymacja akcjonariusza trwa w zakresie niezrealizowanych punktów porządku obrad. Tylko taka interpretacja przepisu art. 400 kodeksu spółek handlowych zgodna jest z ratio legis przepisu i zapewnia stosowną ochronę akcjonariuszom mniejszościowym.
Szczęśliwie dla akcjonariuszy mniejszościowych judykatura podziela interpretację,  że działanie zarządu spółki akcyjnej polegające na zwołaniu walnego zgromadzenia z wnioskowanym przez mniejszościowego akcjonariusza porządkiem obrad, a następnie brak realizacji tego porządku przez walne zgromadzenie musi być oceniony tak samo jak odmowa zwołania zgromadzenia przez zarząd.
 Z praktyki znam przynajmniej trzy orzeczenia sądów  w Polsce (sądu okręgowego w Olsztynie, sądu okręgowego oraz sądu rejestrowego w Lublinie – orzeczenia niepublikowane), które zastosowały powyższą interpretację. Taka praktyka powinna się utrwalić, aby uczynić ochronę praw mniejszościowych akcjonariuszy rzeczywistą, a nie iluzoryczną.

Edyta Jusiel - radca prawny w Departamencie Prawa Korporacyjnego
Kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz