Poprawa otoczenia prawnego przedsiębiorców

 

Fakty 

Dnia 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców („ustawa”). Nowelizacja wprowadziła nowe przepisy do dwudziestu ustaw, lecz największe zmiany objęły:

  • ustawę z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny („k.c.”),
  • ustawę z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy,
  • ustawę z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych („k.s.h.”),
  • ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
  • ustawę z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej („u.s.d.g.”).

Z powyższych względów, analizie zostaną poddane tylko kwestie uznane za najbardziej istotne z punktu widzenia przedsiębiorców.

Do głównych założeń ustawy należała liberalizacja niektórych aspektów prowadzenia działalności gospodarczej oraz złagodzenie ustawowych obowiązków w zakresie prowadzenia rachunkowości, rejestracji działalności gospodarczej, jak również w kwestii ubiegania się o pozwolenie na budowę.

Ustawa wprowadziła zmiany dotyczące sposobu przeprowadzania kontroli działalności przedsiębiorców, nakładając na organy generalny wymóg przeprowadzania uprzedniej analizy prawdopodobieństwa naruszenia prawa przed wszczęciem kontroli działalności gospodarczej. Ograniczona została również możliwość prowadzenia powtórnych kontroli działalności oraz powtórnego postępowania podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług (VAT).

Poza zmianami adresowanymi wprost do przedsiębiorców, ustawa zawiera również regulacje zmierzające do zwiększenia ochrony praw pracowniczych poprzez wydłużenie okresu, w którym pracownik będzie miał prawo zakwestionować wypowiedzenie umowy o pracę oraz przez wprowadzenie obowiązku zachowania pisemnej formy umowy o współodpowiedzialności materialnej pracowników pod rygorem nieważności.

Warto również zwrócić uwagę na nowe przepisy, które wprowadzają instytucję prokury niewłaściwej łącznej, zrównują przy liczeniu terminów sobotę z dniem ustawowo wolnym oraz zapewniają większą ochronę praw wspólnikom mniejszościowym w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.

Komentarze 

Głównym celem ustawy było usunięcie uciążliwych barier prawnych oraz zmniejszenie rygoru niektórych obowiązków adresowanych do przedsiębiorców. Ustawa wprowadziła liczne zmiany, których celem jest deregulacja pewnych obowiązków o charakterze administracyjnym poprzez m. in.

  • podwyższenie progu od którego konieczne jest prowadzenie księgi przychodów i rozchodów,
  • zwolnienie niektórych kategorii obiektów budowlanych z obowiązku zgłoszenia ich budowy lub uzyskania zezwolenia na ich budowę,
  • podwyższenie dolnego progu opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
  • zwolnienie w przewidzianych ustawą przypadkach przedsiębiorców zatrudniających mniej niż 50 pracowników z konieczności tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz regulaminu wynagradzania,
  • zniesienie wymogu podawania przez przedsiębiorcę miejsca zamieszkania do CEIDG.

Istotna część nowych przepisów została poświęcona sposobom prowadzenia kontroli. W myśl ustawy, kontrole działalności gospodarczej będą mogły być prowadzone pod określonymi warunkami. Przed wszczęciem kontroli, organ będzie musiał przeprowadzić analizę prawdopodobieństwa naruszenia prawa w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Wspomniana analiza obejmie swym zakresem identyfikację obszarów podmiotowych i przedmiotowych, w których ryzyko naruszenia przepisów jest największe. Organ będzie zwolniony z powyższego obowiązku, jeżeli poweźmie uzasadnione podejrzenie, iż w wyniku wykonywania działalności gospodarczej może dojść m. in. do zagrożenia życia, popełnienia przestępstwa, naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku. W praktyce, może to oznaczać, iż ze względu na szerokie ujęcie przesłanek zwolnienia od obowiązku przeprowadzania powyższej analizy, organy administracji publicznej będą uchylać się od wymogu jej przeprowadzenia, powołując się chociażby na szeroką przesłankę „innego naruszenia prawnego zakazu lub niedopełnienia prawnego obowiązku”.

Ustawa dodała do u.s.d.g. również zasadę, iż organ nie przeprowadza kontroli, gdy ma ona dotyczyć przedmiotu objętego uprzednio zakończoną kontrolą przeprowadzoną przez ten sam organ. Jednakże w tym przypadku również, ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie licznych wyłączeń, które w praktyce mogą utrudnić stosowanie nowych przepisów. Kolejna kontrola w tej samej sprawie będzie możliwa tylko w wyraźnie przewidzianych przez ustawę sytuacjach, np. gdy będzie dotyczyła okresu nieobjętego poprzednią kontrolą lub gdy dojdzie do ujawnienia nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów, nieznanych wcześniej organowi kontroli.

Podobne zmiany zostały przewidziane w Ordynacji podatkowej, w zakresie sposobu przeprowadzania postępowania podatkowego dotyczącego podatku od towarów i usług (VAT). Nowe przepisy mają na celu uniemożliwienie wszczynania postępowań podatkowych w przypadku, gdy w wyniku wcześniejszej kontroli nie zostały ujawnione nieprawidłowości w odniesieniu do zastosowanej stawki VAT. Także w tym przypadku zostały przewidziane liczne odstępstwa od powyższej zasady, m. in. wtedy gdy protokół kontroli został sporządzony w wyniku przestępstwa lub gdy po przeprowadzeniu kontroli wyszły na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody nieznane organowi podatkowemu w chwili przeprowadzenia kontroli.

Ponadto na mocy nowej ustawy zostały wprowadzona do Ordynacji podatkowej instytucja ogólnych objaśnień przepisów, które w odróżnieniu od interpretacji podatkowych, dotyczą także praktycznego zastosowanie przepisów prawa podatkowego oraz zawierają przykłady ich właściwego zastosowania.

 Analiza 

Poza opisanymi wyżej zmianami, ustawa wprowadza do ustawodawstwa instytucję tzw. „prokury łącznej niewłaściwej”, która polega na możliwości zastrzeżenia w umowie spółki, iż prokurent może działać tylko wspólnie z członkiem zarządu spółki kapitałowej lub wspólnikiem uprawnionym do reprezentowania spółki osobowej. Powyższa zmiana stanowi reakcję na wydaną dnia 30 stycznia 2015 r. uchwałę Sądu Najwyższego o sygn. III CZP 34/14, w której SN orzekł, iż niedopuszczalny jest wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym jednego prokurenta z zastrzeżeniem, że może on działać tylko łącznie z członkiem zarządu. W wyniku wejścia w życie ustawy, taki wpis jest obecnie dopuszczalny.  

Nowelizacja wprowadziła do kodeksu cywilnego nowe zasady liczenia terminów, zrównując sobotę z dniem ustawowo wolnym od pracy. W ten sposób, jeżeli koniec terminu do wykonania czynności prawnej wypadnie w sobotę, wówczas termin upłynie następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy.

Ustawa wprowadziła również nieliczne, lecz istotne zmiany do prawa spółek handlowych dotyczące zapobiegania konfliktom interesów oraz zwiększenia ochrony praw wspólników mniejszościowych. Po pierwsze, w przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu lub osób wymienionych w art. 209 k.s.h., na gruncie nowych przepisów, na członku zarządu ciąży obowiązek ujawnienia sprzeczności interesów. Po drugie, doszło do zwiększenia praw wspólników mniejszościowych. Ustawa przyznaje wspólnikowi lub wspólnikom reprezentującym co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego możliwość żądania umieszczenia określonych spraw w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników. Przed wejściem w życie nowych regulacji takie uprawnienie przysługiwało wyłącznie wspólnikowi lub wspólnikom reprezentującym co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego.

Nie wszystkie zmiany przewidziane przez ustawę adresowane są do przedsiębiorców. Ustawa wprowadza również przepisy służące wzmocnieniu ochrony praw pracowników. Wydłużyła termin do wniesienia przez pracownika odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę z 7 do 21 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę. Ponadto, nowa regulacja wprowadza obowiązek, aby umowa o współodpowiedzialności materialnej pracowników została zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Na koniec warto zwrócić uwagę, iż analizowana ustawa stanowi część pakietu reform rządowych. W najbliższym czasie, można spodziewać się rozpoczęcia prac legislacyjnych nad pakietem ustaw, zwanych potocznie „Konstytucją dla biznesu”.