Jestem posiadaczem obligacji spółki, której upadłość ogłosił sąd. Obecnie można zgłaszać syndykowi swoje wierzytelności względem upadłego podmiotu. Problem polega na tym, że skromna masa upadłości prawdopodobnie nie wystarczy na pokrycie kosztów postępowania likwidacyjnego. Czy w takiej sytuacji sąd może wezwać mnie, jako wierzyciela, do wpłacenia zaliczki na poczet przeprowadzenia procedur upadłościowych – pyta pan Antoni. – Odpowiedź na to pytanie jest dla mnie kluczowa, bo moja wierzytelność jest stosunkowo niewielka. Wartość obligacji wynosiła 5 tys. zł – dodaje czytelnik.
Zgłoszenie wierzytelności jest niezwykle ważną czynnością, której powinien dokonać wierzyciel. Warunkuje ono aktywny udział w postępowaniu upadłościowym podmiotu gospodarczego, a co za tym idzie możliwość dochodzenia należności. Posiadacz niewykupionych obligacji wyemitowanych przez spółkę, która popadła w tarapaty finansowe, powinien śledzić Monitor Sądowy i Gospodarczy (dostępny pod adresem: Ems.ms.gov.pl), ponieważ to w nim ogłaszane są komunikaty o możliwości zgłaszania wierzytelności w postępowaniu upadłościowym. Samej czynności dokonuje się na urzędowym formularzu, którego wzór określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości. Dokument w dwóch egzemplarzach wraz z dowodami potwierdzającymi istnienie wierzytelności składa się do sądu prowadzącego postępowanie. Zarówno zgłoszenie wierzytelności, jak i sam udział w postępowaniu są co do zasady wolne od opłat, gdyż jest ono finansowane z masy upadłościowej likwidowanej spółki. Niemniej jednak w niektórych sytuacjach powstałymi w toku sprawy kosztami obciąża się wierzyciela.
Pierwszy przypadek dotyczy wierzycieli, którzy inicjują postępowanie upadłościowe. Wtedy oprócz opłaty od wniosku o ogłoszenie upadłości (1 tys. zł) podmiot dochodzący swoich roszczeń musi wpłacić zaliczkę na wydatki w toku postępowania. Wysokość należności odpowiada jednokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w trzecim kwartale roku poprzedzającego rok złożenia wniosku. Jeśli zaliczka nie zostanie uregulowania, sąd zwraca wniosek, wcześniej przypominając na piśmie o konieczności uiszczenia należności.
Drugi przypadek, gdy mogą pojawić się koszty, to uchybienie terminowi na zgłoszenie wierzytelności. Czas na wykonanie tej czynności to z reguły 30 dni od momentu publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ogłoszenia o możliwości zgłaszania roszczeń w stosunku do upadłego. Opóźnienie w tym względzie, nawet jeżeli powstało bez winy wierzyciela, sprawia, że zostanie obciążony ewentualnymi kosztami wynikłymi z tej zwłoki. Chodzi o sytuacje, gdy np. w związku ze spóźnieniem syndyk musiał wykonać dodatkową pracę, za którą należy mu się wynagrodzenie. Wtedy sędzia prowadzący postępowanie może zobowiązać wierzyciela do złożenia zaliczki na poczet wspomnianych ekstra kosztów pod rygorem zwrócenia zgłoszenia wierzytelności.
Trzeci przypadek, kiedy wierzyciel może zostać zobowiązany do partycypowania w kosztach postępowania upadłościowego dłużnika, to ten, gdy na etapie trwania procedur okaże się, że majątek upadłego jest niewystarczający do pokrycia kosztów przeprowadzenia tegoż postępowania. Nie chodzi jednak o proste braki w masie upadłościowej, ale o sytuację, gdy majątek jest trudny do szybkiego spieniężenia (patrz opinia eksperta). Oznacza to, że jeśli w ogóle upadły nie dysponuje majątkiem, jak podejrzewa czytelnik, to postępowanie zostanie umorzone. Pan Antoni nie musi się więc obawiać, że będzie obciążony kosztami. Śmiało może zgłosić swoją wierzytelność. A nuż okaże się, że syndyk dotrze do jakichś ukrytych dotąd składników majątku upadłej spółki, które pozwolą nie tylko sfinansować postępowanie, ale także choćby w części zaspokoić wierzycieli.
OPINIA EKSPERTA - dr Aleksandra Pokropek, radca prawny w FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz
Prawo upadłościowe przewiduje dwie podstawy dla zobowiązania wierzycieli upadłego do uiszczenia zaliczki na koszty postępowania upadłościowego. Obie mają jednak zastosowanie jedynie wtedy, jeżeli upadły dysponuje „niepłynnym” majątkiem, który może zostać spieniężniony w dalszym toku postępowania, a istnieje konieczność pozyskania środków pieniężnych. Wierzyciele nie mogą być więc zobowiązani do zaliczki, jeżeli w trakcie postępowania upadłościowego okaże się, że upadły w ogóle nie ma żadnego majątku. W takiej sytuacji postępowanie upadłościowe jest od razu umarzane. Jeżeli natomiast chodzi o możliwość zobowiązania wierzycieli do zaliczek, to po pierwsze, podstawą taką może być uchwała zgromadzenia wierzycieli zwołanego przez sędziego-komisarza. Po drugie, może ono wynikać z postanowienia sędziego-komisarza. W takim przypadku zobowiązani do zaliczki zostaną wierzycie mający największe wierzytelności, których łączna wysokość wynosi co najmniej 30 proc. sumy wierzytelności przypadających wierzycielom uprawnionym do uczestniczenia w zgromadzeniu. Jeżeli chodzi o drobnych wierzycieli, to w praktyce bardziej prawdopodobne jest zobowiązanie ich do uiszczenia zaliczki na podstawie uchwały zgromadzenia wierzycieli. Zobowiązanie drobnych wierzycieli postanowieniem sędziego-komisarza nastąpi tylko wtedy, gdyby – co mniej prawdopodobne – zostali zakwalifikowani do największych wierzycieli, reprezentujących 30 proc. sumy wierzytelności. Uiszczenie zaliczki przez wierzyciela jest dobrowolne i nie podlega przymusowemu wykonaniu (egzekucji). Jedyną sankcją za brak jej wpłaty jest umorzenie postępowania upadłościowego (umorzenie postępowania nastąpi w całości, a nie jedynie w stosunku do wierzyciela, który zaliczki nie uiścił). Co istotne, jeżeli okaże się, że pomimo braku zaliczki od jednego wierzyciela lub części wierzycieli kwota uzyskana od pozostałych wystarcza na koszty postępowania upadłościowego, to nie zostanie ono umorzone. Sędzia-komisarz musi więc każdorazowo zbadać, czy wpłacona część zaliczki jest wystarczająca i czy postępowanie upadłościowe może być kontynuowane.
Podstawa prawna
Art. 22a, art. 232–240 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.). Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z 17 grudnia 2015 r. w sprawie określenia wzoru pisemnego zgłoszenia wierzytelności oraz zakresu danych objętych zgłoszeniem wierzytelności za pośrednictwem rejestru (Dz.U. z 2015 r. poz. 2240 ze zm.).
Opracowanie: Piotr Pieńkosz (DGP)