Ustawa o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich
Fakty
Dnia 23 września została uchwalona przez Sejm ustawa o pozasądowym rozwiązywaniu sporów konsumenckich („Ustawa”). Głównym celem ustawy jest uregulowanie zasad działania, zarówno publicznych (np. Inspekcja Handlowa, Rzecznik Finansowy) jak i niepublicznych (np. Arbiter Bankowy) podmiotów prowadzących postępowanie w sprawach pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich („Postępowanie”).
Ponadto, ustawa ma za zadanie dostosowanie przepisów polskiego prawa do opublikowanego 18 czerwca 2013 r. pakietu legislacyjnego, obejmującego dyrektywę PE i Rady 2013/11/UE z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie alternatywnych metod rozstrzygania sporów konsumenckich oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 524/2013 z dnia 21 maja 2013 r. w sprawie internetowego systemu rozstrzygania sporów konsumenckich (rozporządzenie ODR).
Nowa regulacja określi obowiązki podmiotów uprawnionych do pozasądowego rozwiązywania sporów konsumenckich („podmioty uprawnione”), jak również zasady prowadzenia przez nie Postępowania, a także ustanowi dla nich wymóg uzyskania wpisu do specjalnego nowoutworzonego rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Wszystkie podmioty publiczne prowadzące postępowania ADR będą miały obowiązek udziału w systemie. Staną się one podmiotami uprawnionymi z mocy prawa.
Ustawa wprowadza możliwość rozstrzygnięcia sporu między konsumentem i przedsiębiorcą przez podmiot ADR (jeden z podmiotów ADR wpisanych do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK). System podmiotów ADR jest otwarty (będą mogły przystępować do niego nowe podmioty) i mieszany, czyli złożony zarówno z biznesowych jak i publicznych podmiotów ADR.
Komentarze
Szerszego komentarza wymaga kwestia rodzaju roszczeń, których podmioty mogą dochodzić w procedurze ADR przewidzianej w ustawie. Ustawodawca ograniczył zakres zastosowania przepisów ustawy do sporów konsumenckich między konsumentem mającym miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, a przedsiębiorcą mającym siedzibę na terenie RP. Spod zakresu ustawy zostały wyłączone:
- postępowania w których spory są rozstrzygane przez osoby zatrudnione lub wynagradzane wyłącznie przez przedsiębiorcę, z którym spór jest toczony;
- postępowania reklamacyjne, rozpatrywania skarg konsumentów przez przedsiębiorcę, a także bezpośrednie negocjacje między konsumentem a przedsiębiorcą;
- działania podejmowane przez sąd w celu rozstrzygnięcia sporu w toku postępowania sądowego;
- pozasądowe rozwiązywanie sporów między przedsiębiorcami;
- spory dotyczące usług niemających charakteru gospodarczego, świadczonych w interesie ogólnym;
- spory wynikających z umów dotyczących usług zdrowotnych świadczonych przez pracowników służby zdrowia pacjentom w celu oceny, utrzymania lub poprawy ich stanu zdrowia;
- spory wynikające z umów, których przedmiotem są usługi edukacyjne lub usługi w zakresie kształcenia ustawicznego świadczone przez publiczne szkoły lub placówki oraz publiczne szkoły wyższe.
Zgodnie z nowymi przepisami, wszczęcie Postępowania, co do zasady będzie następować na wniosek konsumenta. Przedsiębiorca natomiast, będzie mógł zainicjować Postępowanie tylko wtedy, gdy będzie to przewidziane w regulaminie, na podstawie którego działa podmiot uprawniony do prowadzenia Postępowania („regulamin”).
Ustawa nakłada na przedsiębiorców określone obowiązki informacyjne wobec konsumentów. Po pierwsze przedsiębiorca, który zobowiązał się albo jest obowiązany na podstawie odrębnych przepisów do korzystania z pozasądowego rozwiązywania sporów z konsumentami, ma obowiązek udzielić konsumentowi informacji o podmiocie uprawnionym, który jest właściwy dla tego przedsiębiorcy. Informacja powinna zawierać co najmniej adres internetowy podmiotu uprawnionego. Przedsiębiorca obowiązany jest udostępnić informacje w sposób zrozumiały i łatwo dostępny dla konsumenta na stronie internetowej (jeżeli taką prowadzi) lub we wzorach umów zawieranych z konsumentami (jeżeli je stosuje). Po drugie w przypadku gdy w następstwie złożonej przez konsumenta reklamacji spór nie został rozwiązany, przedsiębiorca ma obowiązek przekazać konsumentowi na papierze lub na innym trwałym nośniku, oświadczenie o zamiarze wystąpienia z wnioskiem o wszczęcie Postępowania albo zgodzie na udział w Postępowaniu albo odmowie wzięcia udziału w Postępowaniu. Jeżeli przedsiębiorca nie złożył żadnego oświadczenia, uznaje się, że wyraża zgodę na udział w Postępowaniu.
Analiza
Należy spodziewać się dużej popularności postępowań polubownych wśród konsumentów, Postępowanie bowiem będzie miało co do zasady charakter nieodpłatny. Co prawda, regulamin będzie mógł przewidywać możliwość pobierania opłat od konsumentów, lecz pod warunkiem, że ich łączna wysokość nie utrudni znacząco konsumentowi dostępu do Postępowania. Ocena wysokości pobieranych opłat będzie odbywała się już na etapie rejestracji podmiotu. Powołany przepis nie wyłącza jednak możliwości obciążenia konsumenta kosztami czynności podjętych na jego wniosek w toku Postępowania (np. kosztów powołania biegłego).
Podmiot uprawniony będzie mógł rozstrzygnąć spór i narzucić stronom jego rozwiązanie tylko wtedy, gdy strony zostały poinformowane o wiążącym charakterze rozstrzygnięcia będącego wynikiem postępowania oraz o konsekwencjach niezastosowania się do takiego rozstrzygnięcia i wyraziły zgodę na poddanie się takiemu rozstrzygnięciu.
Na koniec warto dodać, iż ustawodawca umożliwił prowadzenie Postępowania, zarówno w formie papierowej, jak i w elektronicznej. Tylko w wyjątkowych przypadkach, dopuszczalne będzie zobowiązanie stron lub ich przedstawicieli do osobistego stawiennictwa. Należy również zwrócić uwagę na przepis na mocy którego wszczęcie Postępowania, przerwie bieg przedawnienia roszczenia będącego przedmiotem sporu.
Ustawa została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 9 listopada 2016 r. W przeważającym zakresie wejdzie w życie po upływie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia – 10 stycznia 2017 r.