We wniosku o interpretację spółka zapytała, czy zapłacone przez nią wynagrodzenie należne spółce belgijskiej za zaprzestanie produkcji wyrobów w Belgii i przeniesienie jej do Polski jest dla niej kosztem uzyskania przychodów. A jeżeli tak, to w którym roku powinna je uwzględnić w rachunku podatkowym.
Sama uważała, że wydatki na zaprzestanie działalności produkcyjnej jak najbardziej służą uzyskiwaniu przez nią przychodów, więc związek ten jest bezpośredni. Spółka tłumaczyła, że do czasu produkowania określonych towarów przez firmę belgijską ona sama je kupowała i dalej sprzedawała (czyli była w tym zakresie handlowcem). Po przejęciu sfery produkcyjnej będzie zaopatrywać w te wyroby większą niż do tej pory liczbę podmiotów. Jednocześnie jako producent będzie je sprzedawać z większym zyskiem.
Fiskus odpowiedział, że zapłata na rzecz spółki belgijskiej wynagrodzenia za de facto zaprzestanie działalności produkcyjnej, które jest wynagrodzeniem z tytułu wygaszenia przez nią produkcji w Belgii, nie spełnia podstawowej przesłanki z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. To znaczy, że nie jest to wydatek poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. W konsekwencji nie ma możliwości potrącania go jako kosztu uzyskania przychodów.
Urzędnicy zauważyli, że wprawdzie operacja gospodarcza polegająca na rozszerzeniu działalności i rozpoczęciu działalności produkcyjnej służy uzyskaniu przychodów lub zabezpieczeniu źródła przychodów, jednak samo poniesienie wydatku na zaprzestanie działalności przez inny podmiot ich zdaniem wydaje się nieracjonalne i niecelowe.
Argument budowania lepszego wizerunku, np. w oczach banków, także pozostaje bez wpływu na celowość zapłaty tego wynagrodzenia. Fiskus zauważył, że spółka belgijska postanowiła skończyć ze sferą produkcyjną w związku z reorganizacją swojej firmy. W takiej sytuacji cel wydatku nie jest ukierunkowany na uzyskanie przychodów z prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej. Celem wypłaty dodatkowego wynagrodzenia jest zrekompensowanie sprzedawcy utraconych przychodów.
Rację spółce przyznał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy. Jego zdaniem oczekiwania skarżącej nie budzą zastrzeżeń w świetle doświadczenia życiowego i odpowiadają zapisom art. 15 ust. 1 ustawy o CIT. Spółka zapłaciła za zaprzestanie działalności innej spółki, by móc być jedynym producentem wyrobów. To przyniesie jej zysk w przyszłości, gdyż produkując, a nie tylko handlując tymi wyrobami, może nakładać wyższą marżę, dodatkowo zaś, będąc jedynym producentem, zwiększy liczbę klientów.
Tego korzystnego dla podatniczki stanowiska nie powtórzył jednak Naczelny Sąd Administracyjny. Uznał, że zapłata wynagrodzenia za zaprzestanie działalności produkcyjnej przez inny podmiot nie realizuje celu w postaci uzyskania przychodu skarżącej. Zdaniem NSA bezpośrednio zabezpiecza ona i chroni interesy osoby trzeciej, w tym przypadku spółki belgijskiej.
Sąd zauważył, że wypłacone wynagrodzenie w swoim charakterze zbliżone jest do rekompensaty za zaprzestanie produkcji i w następstwie tego za utratę źródła przychodów. Świadczy o tym zarówno sposób ustalenia wysokości wynagrodzenia na podstawie szacunkowego wzrostu przychodów skarżącej ze sprzedaży wyrobów dotychczas produkowanych przez spółkę belgijską, jak i faktyczna podstawa świadczenia związana z zaprzestaniem działalności produkcyjnej. Tego rodzaju wydatki, w rzeczywistości rekompensujące straty z tytułu zaprzestania produkcji i utracone w związku z tym korzyści przez inny podmiot, nie mogą zostać ocenione jako poniesione w celu uzyskania przychodu ze źródła, jakim jest prowadzona działalność produkcyjna.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 5 kwietnia 2016 r. (II FSK 308/14).
Komentarz eksperta - Mariusz Aleksandrowicz
Analizowane orzeczenie NSA w swej istocie dotyczy ujęcia w kosztach podatkowych szczególnych wydatków związanych z utworzeniem źródła przychodów w związku z przejęciem całokształtu działalności produkcyjnej od zagranicznej spółki z grupy.
Wydawałoby się, że wydatki te powinny mieć związek z przychodem polskiej spółki, a w każdym razie, że są ponoszone w celu zabezpieczenia źródła tego przychodu. Stanowiska tego nie podzielił jednak NSA. Zdaniem sądu zapłata wynagrodzenia za zaprzestanie działalności miałaby przede wszystkim zabezpieczać interesy osoby trzeciej (zagranicznej spółki, której działalność jest przenoszona do Polski) i dlatego nie może wpływać na źródło przychodów spółki. Wydaje się, że argumentacja sądu została jednak niepotrzebnie przestawiona. Każdy ponoszony wydatek realizuje przecież cele przynajmniej dwóch podmiotów. Wydatek na hurtowy zakup towarów celem ich dalszej sprzedaży realizuje zarówno cele przychodowe sprzedawcy (rekompensuje utratę jego przychodu ze sprzedaży konsumentom), jak i cele nabywcy. Z tego względu, rozpatrując art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, nie należy się skupiać na analizowaniu związku danego wydatku ze źródłem przychodu sprzedawcy, lecz nabywcy (tu: krajowego podatnika). Nawet jeżeli zapłata jest „rekompensatą za zaprzestanie produkcji innego podmiotu" i ma charakter wynagrodzenia „za utratę jego przychodu", to okoliczność ta nie może decydować o podatkowym traktowaniu wydatku. Jeżeli tylko ponosząca go spółka ma argumenty na wykazanie, że w świetle okoliczności faktycznych w związku z jego poniesieniem faktycznie dochodzi do zabezpieczenia jej źródła przychodów.
Opracowanie: Aleksandra Tarka (RP)