3 sierpnia 2009 r. wchodzi w życie ustawa z 5 grudnia 2008 r. nowelizująca kodeks spółek handlowych oraz ustawę o obrocie instrumentami finansowymi. Implementuje ona postanowienia Dyrektywy 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 lipca 2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym. Celem zaleceń zawartych w dyrektywie jest ułatwienie akcjonariuszom spółek publicznych wykonywania praw korporacyjnych poprzez stworzenie ram prawnych do aktywnego ich uczestniczenia w podejmowaniu decyzji dotyczących spółki.Zmiany proponowane w dyrektywie są wprawdzie adresowane do ogółu akcjonariuszy, jednak w praktyce mogą wzmocnić przede wszystkim drobny akcjonariat, który ze względu na niskie zaangażowanie kapitałowe jest często niezainteresowany wykonywaniem prawa głosu z posiadanych akcji. Remedium ma stanowić wprowadzenie ustawowych gwarancji swobodnego i technicznie nieskomplikowanego ustanawiania pełnomocników do wykonywania prawa głosu na walnym zgromadzeniu. Znowelizowany kodeks spółek handlowych wprowadza jako zasadę w odniesieniu do spółki akcyjnej (zarówno publicznej, jak i nienotowanej na giełdzie) wyraźny zakaz ograniczania prawa akcjonariuszy do ustanawiania pełnomocnika na walnym zgromadzeniu oraz zakaz ograniczania liczby pełnomocników akcjonariusza.Zmianę tę należy oceniać pozytywnie. Natura spółki akcyjnej zakłada kapitałowy, inwestycyjny charakter uczestnictwa i zredukowanie do minimum osobistych więzi akcjonariuszy ze spółką. Stąd statut nie powinien utrudniać akcjonariuszom korzystania z posługiwania się pełnomocnikami na walnym zgromadzeniu. W związku z wprowadzanym zakazem ograniczania w statucie prawa ustanawiania pełnomocnika na walnym zgromadzeniu mogą się jednak pojawić wątpliwości na tle dopuszczalności spotykanych niekiedy zapisów statutowych dotyczących określonych kwalifikacji samego pełnomocnika (np. wymogu, aby pełnomocnik był radcą prawnym, adwokatem lub wykonywał inny zawód, który z mocy prawa zobowiązuje go do zachowania tajemnicy zawodowej). Problemów praktycznych może też przysporzyć dopuszczenie możliwości ustanawiania większej liczby pełnomocników samoistnych, jeśli mieliby oni na tym samym walnym zgromadzeniu w odmienny sposób głosować z tych samych akcji.Nowością jest przesądzenie w art. 4113 k.s.h. dopuszczalności tzw. split votingu, czyli odmiennego głosowania z każdej akcji posiadanej przez akcjonariusza. Pomimo swobody wyboru pozostawionej w tym zakresie w dyrektywie, nasz ustawodawca zdecydował się rozstrzygnąć istniejące w tym zakresie kontrowersje doktrynalne, czy głosuje akcja, czy akcjonariusz. Akcjonariusz spółki publicznej posiadający akcje zapisane na więcej niż jednym rachunku papierów wartościowych zyska uprawnienie ustanowienia oddzielnych pełnomocników do wykonywania praw z akcji zapisanych na każdym z rachunków.W celu zrównania pozycji pełnomocnika z pozycją akcjonariusza pełnomocnik będzie upoważniony do wykonywania wszystkich uprawnień akcjonariusza na walnym zgromadzeniu, o ile nic innego nie będzie wynikało z treści pełnomocnictwa. Pełnomocnik będzie mógł ponadto reprezentować więcej niż jednego akcjonariusza i głosować odmiennie z akcji każdego akcjonariusza, a także, co do zasady, zostać upoważniony do udzielenia dalszego pełnomocnictwa. Zapisy te modyfikują w tym zakresie w istotny sposób przepisy kodeksu cywilnego, natomiast wydaje się, że w przypadku pełnomocników będących radcami prawnymi lub adwokatami w mocy pozostają wymogi ustawowe oraz wynikające z właściwych zasad etyki dotyczące postępowania w przypadku konfliktu interesów.Nowelizacja ogranicza wymóg udzielenia pełnomocnictwa w formie pisemnej pod rygorem nieważności do akcjonariuszy spółek prywatnych. Akcjonariusze spółek publicznych będą mogli udzielić pełnomocnictwa na piśmie lub w postaci elektronicznej – w tym nieopatrzonej bezpiecznym podpisem elektronicznym. Możliwość wprowadzenia w statucie dalej idących ograniczeń dotyczących formy udzielenia pełnomocnictwa została wyłączona. Na spółki publiczne i akcjonariuszy tych spółek zostały jednak nałożone dodatkowe obowiązki związane z weryfikacją ważności pełnomocnictwa udzielonego w postaci elektronicznej, w tym do zawiadamiania spółki przez akcjonariusza o udzieleniu lub odwołaniu pełnomocnictwa w postaci elektronicznej.Począwszy od 3 sierpnia 2009 r. pełnomocnikami akcjonariusza na walnym zgromadzeniu spółki publicznej będą mogli zostać członkowie zarządu i pracownicy spółki. Pełnomocnik będący jednocześnie członkiem zarządu, członkiem rady nadzorczej, likwidatorem, pracownikiem spółki publicznej lub członkiem organów lub pracownikiem spółki lub spółdzielni zależnej od tej spółki, będzie zobowiązany do ujawnienia akcjonariuszowi okoliczności wskazujących na istnienie bądź możliwość wystąpienia konfliktu interesów. Ponadto taki pełnomocnik będzie mógł zostać upoważniony do reprezentacji tylko na jednym walnym zgromadzeniu. Nie będzie uprawniony do udzielenia dalszego pełnomocnictwa oraz będzie zobowiązany do głosowania zgodnie z instrukcjami udzielonymi przez akcjonariusza. Ograniczenia te odnoszą się także do akcjonariusza spółki publicznej głosującego jako pełnomocnik przy podejmowaniu uchwał dotyczących jego osoby. 

Michał Mieciński

wspólnik i szef Departamentu Korporacyjnego Kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz