STAN FAKTYCZNY Dyrektor izby skarbowej utrzymał w mocy decyzję naczelnika urzędu skarbowego, określającą spółdzielni produkcji rolnej w upadłości, reprezentowanej przez syndyka zobowiązanie podatkowe w podatku od towarów i usług za luty i marzec 2006 r. oraz nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym w pozostałych miesiącach 2006 r. W wyniku kontroli wykazano nieprawidłowości w podatku naliczonym. Dotyczyły one rozliczenia faktur na zakup: usług geodezyjnych i kartograficznych, usług rzeczoznawcy oraz wyceny nieruchomości.
UZASADNIENIE Spór w omawianej sprawie dotyczył tego, kto jest stroną postępowania: syndyk czy spółdzielnia. Dyrektor izby skarbowej stwierdził, że postępowanie dotyczące mienia wchodzącego w skład masy upadłości może być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciw niemu. Tym samym syndykowi przysługuje legitymacja do występowania również w postępowaniu podatkowym, w którym jest stroną w znaczeniu formalnym (procesowym). Stroną w znaczeniu materialnym pozostaje nadal spółdzielnia będąca w upadłości. Organ podatkowy uznał więc syndyka za stronę postępowania.
Sąd podzielił w pełni stanowisko dyrektora izby skarbowej. Wyjaśnił, że zgodnie z regulacjami ustawy z 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (t.j. Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1361 z późn. zm.) data wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości jest datą upadłości (na co wskazuje art. 52 prawa upadłościowego). Jeżeli ogłoszono upadłość obejmującą likwidację majątku upadłego, postępowania sądowe i administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu. WSA wskazał, że w omawianej sprawie powyższe postępowania syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym (na postawie art. 144 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego).
Taką rolę syndyka potwierdza też przepis art. 160 ust. 1, zgodnie z którym w sprawach dotyczących masy upadłości syndyk, zarządca oraz nadzorca sądowy dokonują czynności na rachunek upadłego, lecz w imieniu własnym.
Sąd wyjaśnił, że przepis ten określa tzw. zastępstwo procesowe pośrednie. Chodzi o to, że zastępca procesowy działa na rzecz zastąpionego, ale we własnym imieniu, co oznacza, że posiada legitymację procesową formalną.
Użyte w art. 144 ust. 2 prawa upadłościowego wyrażenie, że postępowania dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i dalej prowadzone jedynie przez syndyka lub przeciwko niemu, oznacza, że upadły, będąc stroną w znaczeniu materialnym, pozbawiony jest legitymacji formalnej do występowania w tych postępowaniach.
Sąd wyjaśnił więc, że dla określenia statusu strony w postępowaniu po ogłoszeniu upadłości istotne są przepisy prawa upadłościowego i naprawczego. Wynika z nich, że syndyk zastępuje w takim postępowaniu upadłego. Dotyczy to również sytuacji, która powstała w omawianej sprawie.
Wyrok WSA we Wrocławiu z 29 września 2011 r., sygn. akt I SA/Wr 397/11, nieprawomocny.

Komentarz eksperta

Mariusz Aleksandrowicz, radca prawny, doradca podatkowy, Furtek Komosa Aleksandrowicz
Przepisy prawa podatkowego, w tym procedury podatkowej, nie określają roli syndyka w postępowaniu podatkowym dotyczącym masy upadłości. Zarówno orzecznictwo sądowe, przykładowo wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 czerwca 2010 (I GSK 975/09), jak i literatura przedmiotu odwołują się w tym zakresie bezpośrednio do przepisów prawa upadłościowego, w szczególności do art. 144 i 160 ustawy - Prawo upadłościowe i naprawcze. W świetle tych poglądów postępowanie dotyczące mienia wchodzącego w skład masy upadłości może być wszczęte albo dalej prowadzone przez syndyka lub przeciw niemu. Powszechnie uważane jest to za zastępstwo procesowe pośrednie, kiedy zastępca działa na rzecz zastąpionego, ale we własnym imieniu. Syndyk jest więc stroną postępowania w znaczeniu formalnym. Natomiast stroną postępowania w znaczeniu materialnym pozostaje nadal upadły. W analizowanym wyroku WSA we Wrocławiu w pełni potwierdził to stanowisko, wskazując, iż podatnikiem podatku od towarów i usług była spółdzielnia będąca w upadłości, natomiast stroną wszczętej procedury podatkowej na podstawie przepisów prawa upadłościowego był syndyk.