Jednym z problemów napotykanych przez firmy leasingowe jest ewentualna możliwość wypowiedzenia umowy leasingu w przypadku otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego przez korzystającego. Celem niniejszego artykułu jest wyjaśnienie ewentualnych wątpliwości w tym zakresie.

W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, iż celem postępowania restrukturyzacyjnego jest zapobieżenie upadłości dłużnika. Dla osiągnięcia tego rezultatu dłużnik (w przypadku leasingu - korzystający) niejednokrotnie musi korzystać ze świadczeń kontrahentów, na podstawie wcześniej zawartych umów. Ustawodawca wprowadza zatem instrument przymusu trwałości kontraktu, ograniczając uprawnienia kontrahenta (w tym przypadku firmy leasingowej) – zarówno ustawowe, jak i umowne – do rozwiązania umowy z dłużnikiem. Stąd możliwość wypowiedzenia umowy handlowej po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego została znacznie ograniczona.

Zgodnie z art. 256 ust 1. i 2. Prawa restrukturyzacyjnego od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu przyspieszonego postępowania układowego wypowiedzenie między innymi umowy leasingu, bez zgody rady wierzycieli, jest niedopuszczalne.

Prawo restrukturyzacyjne wprowadza jednak w tym zakresie istotny wyjątek (art. 256 ust. 3) polegający na tym, iż w przypadku, gdy podstawą wypowiedzenia umowy jest niewykonywanie przez dłużnika po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego (odpowiednio również postępowania układowego i sanacyjnego) zobowiązań nieobjętych układem lub wystąpienie innych okoliczności przewidzianych w umowie, to jeżeli zaistniały po dniu otwarcia postępowania, możliwym jest wypowiedzenie tej umowy.

Podkreślić należy, że przepis art. 256 ust. 1 Prawa restrukturyzacyjnego nie wprowadza samodzielnej podstawy do wypowiedzenia umowy za zgodą rady wierzycieli. Kontrahent dłużnika powinien zatem dysponować ważną podstawą prawną (umowną lub ustawową) do wypowiedzenia umowy (jej jednostronnego rozwiązania).

Z dobrodziejstw przymusu trwałości kontraktu może skorzystać tylko dłużnik, który po wszczęciu postępowania restrukturyzacyjnego w sposób należyty wykonuje swoje obowiązki kontraktowe. W przypadku, gdy podstawą wypowiedzenia umowy jest niewykonywanie przez dłużnika po dniu otwarcia przyspieszonego postępowania układowego zobowiązań nieobjętych układem lub inna okoliczność przewidziana w umowie, jeżeli zaistniały po dniu otwarcia postępowania, przepisów o ochronie trwałości kontraktu nie stosuje się (art. 256 ust. 3 Prawa restrukturyzacyjnego). W konsekwencji uznać należy, iż możliwym będzie wypowiedzenie umowy leasingu operacyjnego przez finansującego (wierzyciela) w przypadku, gdy po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego korzystający (dłużnik) przestanie spłacać raty leasingowe, gdyż zgodnie z art. 77 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego raty leasingowe płatne po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego nie są objęte układem.

Natomiast w przypadku leasingu finansowego sytuacja finansującego będzie skrajnie inna. Nie tylko nie będzie on uprawniony do wypowiedzenia umowy w przypadku braku płatności rat leasingowy, ale w ogóle nie będzie on uprawniony do otrzymywania rat leasingowych, gdyż zgodnie z art. 252 ust. 1. od dnia otwarcia przyspieszonego postępowania układowego do dnia jego zakończenia albo uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu przyspieszonego postępowania układowego, spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne. Zgodnie z art. 81 ust. 4 w zw. z art. 150 ust. 1 raty leasingowe w zakresie leasingu finansowego są jako wierzytelności osobiste objęte układem w całości.

Powyższa zasada rozciągnie się również na kwestię windykacji roszczeń finansującego dotyczących rat leasingowych w przypadku wypowiedzenia umowy leasingu. Otóż w zakresie wierzytelności powstałych po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego w zakresie leasingu operacyjnego będzie możliwe ich windykowanie. Natomiast nie będzie możliwa windykacja wierzytelności z tytułu leasingu finansowego oraz wierzytelności z tytułu leasingu operacyjnego niespełnionych przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego.