Zmiany w Prawie bankowym – prawo kredytobiorcy do restrukturyzacji i uchylenie BTE

FKA Fakty Komentarze Analiza

Fakty

Na ostatnim posiedzeniu obecnej kadencji rozpoczętym 8 października 2015 r. Sejm rozpatruje poprawkę Senatu dotyczącą kosztów sądowych w sprawach o roszczenia z czynności bankowych. Sejm uchwalił 25 września 2015r. zmiany Prawa bankowego nakładające na banki m.in. obowiązek rozpatrzenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację jego zadłużenia przed wypowiedzeniem umowy. W związku z wyrokiem TK stwierdzającym niekonstytucyjność BTE, uchwalono również przepisy przejściowe związane z uchyleniem przepisów regulujących BTE.

W obecnym stanie prawnym, w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej, bank może po pierwsze obniżyć kwotę przyznanego kredytu, a po drugie - wypowiedzieć umowę kredytu (od 1 stycznia 2016r. obowiązywać ma też dopisek „o ile ustawa z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej”). Uchwalone zmiany Prawa bankowego wydłużają powyższą procedurę.

Zgodnie z dodanym przez nowelizację art. 75c Prawa bankowego, jeżeli kredytobiorca będzie opóźniał się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank będzie zobowiązany do wezwania go do dokonania spłaty zadłużenia w terminie nie krótszym niż 14 dni roboczych. Dodatkowo, w wezwaniu tym bank będzie zobowiązany poinformować kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

Na wniosek kredytobiorcy bank powinien umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu. Przesłanką owej powinności jest dokonana przez bank ocena sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja dokonywana będzie na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę. W przypadku natomiast, jeżeli bank odrzucił wniosek kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, będzie on zobowiązany przekazać kredytobiorcy niezwłocznie na piśmie szczegółowe przyczyny odrzucenia wniosku.

Przy głosowaniu ustawy w Sejmie wycofano poprawkę dotyczącą obowiązywania powyższych zmian od 1 stycznia 2016r. i uchwalono, że wejdą one w życie w terminie 14 dni od ogłoszenia ustawy. Oznacza to, że banki będą musiały przygotować się na wpływ wniosków o restrukturyzację zadłużenia już w okolicach grudnia br.

Komentarze

Wraz z nowym Prawem restrukturyzacyjnym oraz inicjatywami ustawodawczymi związanymi z pomocą kredytobiorcom, wprowadzenie obowiązku rozpatrzenia przez bank wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia wynikający ze znowelizowanego Prawa bankowego wpisuje się wyraźnie w tzw. politykę nowej szansy (i jednocześnie stanowi wyraz „złej passy” sektora finansowego – w okresie przedwyborczym m.in. uregulowano tzw. misselling usług finansowych oraz rozpatrywanie reklamacji klientów tego sektora). Na korzyść kredytobiorców przemawiać ma również uchylenie przepisów umożliwiających wystawianie przez banki BTE.

Utrata przez banki możliwości zabezpieczania spłaty swoich wierzytelności poprzez żądanie od dłużnika poddania się egzekucji z BTE oznacza konieczność poszukiwania alternatywnych form zabezpieczenia. Do łask powrócić może więc weksel in blanco, który dzięki trybom odrębnym stanowi ułatwienie w dochodzeniu roszczenia. W istniejącej już na rynku praktyce przeważa ustanawianie na rzecz banku zabezpieczenia w postaci poddania się przez dłużnika egzekucji w akcie notarialnym sporządzanym w trybie art. 777 pkt 4 i 5 KPC. Zmiana ta jest istotna przede wszystkim z punktu widzenia kosztów ponoszonych przez kontrahenta banku. O ile bowiem złożenie oświadczenia o poddaniu się egzekucji z BTE nie generowało po stronie klienta żadnych kosztów, to opłata uiszczana przez dłużnika w ramach poddania się egzekucji w trybie art. 777 KPC zależeć będzie od wysokości taksy notarialnej, uzależnionej z kolei od wartości czynności. W tym zakresie wspomnieć należy o planowanych zmianach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej w celu obniżenia taksy za akty notarialne w trybie art. 777 pkt. 4 - 6 KPC.

Uchylenie BTE spowoduje również, że zwiększą się koszty ponoszone przez banki. Do tej pory bank składając wniosek o nadanie klauzuli wykonalności BTE ponosił opłatę w wysokości 50 zł. Po uchyleniu przepisów umożliwiających bankom wystawianie BTE, banki będą musiały albo oprzeć się na tytułach egzekucyjnych w postaci aktu notarialnego albo korzystać ze zwykłych procedur sądowych i uiszczać opłatę od pozwu zależną od wartości przedmiotu sporu.

W tym zakresie omawiana ustawa nowelizuje również ustawę o kosztach sądowych. Zgodnie z wersją uchwaloną przez Sejm, w sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1 i 2 Prawa bankowego, opłata stosunkowa wynosić będzie 5% wartości przedmiotu sporu (zaskarżenia), jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 1000 zł. W trakcie rozpatrywania ustawy przez Senat zostało dodane ograniczenie, że powyższe „widełki” będą miały zastosowanie jedynie do czynności bankowych dokonanych z udziałem konsumenta. To, czy zmiana do ustawy o kosztach sądowych zostanie ostatecznie przyjęta, zależeć będzie od stanowiska Sejmu.

Opłaty od pozwów uiszczane przez banki będą mogły ulec zmniejszeniu, jeżeli banki będą kierowały do sądów pozwy w postępowaniu nakazowym. Wydanie przez sąd nakazu w postępowaniu nakazowym będzie możliwe w przypadku, jeżeli bank dochodzić będzie spłaty zadłużenia na podstawie weksla, wystawionego przez dłużnika tytułem zabezpieczenia banku (w związku z nowelizacją Prawa bankowego, która weszła w życie 20 lipca 2013r., banki nie mogą już obecnie korzystać z postępowania nakazowego opierając swoje żądanie na dokumencie urzędowym w postaci ksiąg rachunkowych banku; z mocy wyraźnego wyłączenia w art. 95 ust. 1a Prawa bankowego, księgi rachunkowe banków i sporządzone na ich podstawie wyciągi oraz inne oświadczenia podpisane przez osoby upoważnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych banków i opatrzone pieczęcią banku, nie mają mocy prawnej dokumentów urzędowych na gruncie postępowania cywilnego).

Jeżeli banki będą kierowały pozwy w postępowaniu nakazowym, to w takim przypadku opłata od pozwu wynosić będzie ¼ opłaty stosunkowej wynoszącej 5% wartości przedmiotu sporu. Wniesienie przez bank pozwu w tym trybie oznaczać będzie jednak dodatkowe koszty ze strony pozwanego w razie podważania nakazu. Wydanie przez sąd nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym oznacza obowiązek uiszczenia przez pozwanego (kontrahenta banku) wnoszącego zarzuty opłaty w wysokości ¾ opłaty stosunkowej wynoszącej 5% wartości przedmiotu sporu.

Analiza

Uchylenie przepisów Prawa bankowego uprawniających banki do wystawiania BTE nie oznacza, że bankowe tytuły egzekucyjne, które już funkcjonują w obrocie, stracą moc prawną. Banki nadal będą mogły korzystać z uprzywilejowania w zakresie prowadzenia egzekucji w oparciu o BTE, o ile sąd wyda postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności BTE przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej (czyli 14 dni od ogłoszenia).   

Uzasadnienie wyroku TK w sprawie stwierdzenia niekonstytucyjności BTE wskazywało jedynie ogólnie, że w związku z koniecznością uchylenia przepisów Prawa bankowego regulujących BTE, konieczne stało się wydanie odpowiednich przepisów intertemporalnych, regulujących sposób zakończenia wszczętych postępowań o nadanie klauzuli wykonalności BTE.

Ustawa zmieniająca Prawo bankowe wprowadza zasadę utrzymania w mocy BTE wydanych przed dniem w życie ustawy nowelizującej, stanowiąc, że bankowy tytuł egzekucyjny, któremu nadano klauzulę wykonalności na podstawie przepisów dotychczasowych, zachowuje moc tytułu wykonawczego także po dniu wejścia w życie ustawy nowelizującej. Dotychczasowe przepisy będą więc miały zastosowanie również wtedy, kiedy przed dniem w życie ustawy nowelizującej sąd wydał już postanowienie w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności BTE. Jeżeli jednak postępowanie w sprawie o nadanie klauzuli wykonalności BTE zostało przed wejściem w życie ustawy nowelizującej jedynie wszczęte, ale nie zostało zakończone, to ulegnie ono umorzeniu.

Wspomnieć należy przy tym, że pomimo odroczenia przez Trybunał Konstytucyjny utraty mocy obowiązującej przepisów dotyczących BTE, i w zasadzie jednolitej linii orzecznictwa sądów powszechnych i samego TK o obowiązywaniu spornych przepisów w okresie przejściowym, niektóre sądy, powołując się na orzecznictwo sądów administracyjnych, oddalają wnioski banków o nadanie klauzuli wykonalności BTE lub też uwzględniają zażalenia na klauzule wnoszone przez dłużników banków.