Pozycja rady nadzorczej w spółce akcyjnej zostanie wzmocniona, a akcjonariusze większościowi, tj. akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego albo co najmniej połowę ogółu głosów, zyskają całkowicie nowe uprawnienie do zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia.
W obecnym stanie prawnym rada nadzorcza musi najpierw zgłosić do zarządu spółki żądanie zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i ma prawo samodzielnie zwołać zgromadzenie, wyłącznie gdy zarząd nie dostosuje się do żądania rady i nie zwoła walnego zgromadzenia w terminie dwóch tygodni od dnia zgłoszenia żądania przez radę nadzorczą. Nowelizacja k.s.h. umożliwi radzie nadzorczej zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia bez uprzedniego zgłaszania żądania zwołania na ręce zarządu spółki akcyjnej.
Nowelizację tę należy uznać za potrzebną. Z pewnością usprawni ona funkcjonowanie spółek akcyjnych, spowoduje, że zarządy nie będą mogły blokować czy przedłużać podejmowania decyzji w tych przypadkach, w których, zdaniem organu nadzoru, konieczne jest podjęcie uchwały przez akcjonariuszy.
Należy zwrócić uwagę, że znowelizowany przepis art. 399 k.s.h. nie przyznaje radzie nadzorczej uprawnienia do dowolnego zwoływania nadzwyczajnych walnych zgromadzeń. Rada nadzorcza może je zwoływać tylko w sytuacji, gdy zwołanie zgromadzenia uzna za wskazane, przy czym ocena zasadności zwołania pozostaje po stronie rady nadzorczej, która powinna działać w najlepszym interesie spółki. Rada nadzorcza powinna zatem korzystać z tego uprawnienia z umiarem, tak aby nie obciążać spółki zbędnymi kosztami. Bez wątpienia znowelizowany przepis znajdzie zastosowanie w tych spółkach, w których o obsadzie zarządu decyduje nie rada nadzorcza, ale walne zgromadzenie. Rada nadzorcza, widząc potrzebę dokonania zmian osobowych w zarządzie, będzie zatem mogła zwołać walne zgromadzenie bez zgłaszania stosownego żądania na ręce zarządu, pozostającego w takim przypadku w ewidentnym konflikcie interesów, a w konsekwencji mogącego działać na zwłokę. Uprawnienie rady nadzorczej do zwołania zwyczajnego walnego zgromadzenia w sytuacji, gdy zarząd nie zwołuje go w ustawowym terminie, pozostaje w znowelizowanym przepisie bez zmian.
W obecnym stanie prawnym, poza obradami walnego zgromadzenia (art. 404 par. 2 k.s.h.), akcjonariusze większościowi nie mają żadnych ustawowych uprawnień w zakresie zwoływania walnych zgromadzeń ponad uprawnienie przysługujące wszystkim akcjonariuszom reprezentującym co najmniej dziesięć procent kapitału zakładowego do żądania zwołania walnego zgromadzenia przez zarząd spółki w trybie art. 400 k.s.h. W przypadku, gdy zarząd nie zadośćuczyni żądaniu akcjonariuszy i nie zwoła nadzwyczajnego walnego zgromadzenia, akcjonariuszom pozostaje zwrócenie się do sądu rejestrowego z wnioskiem o upoważnienie ich do zwołania walnego zgromadzenia. W konsekwencji aktualnego uregulowania ustawowego zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia przez akcjonariuszy, nawet większościowych, jest zdecydowanie utrudnione, a procedura długotrwała.
Upoważnienie dla akcjonariusza większościowego do zwołania walnego zgromadzenia (i to zarówno zwyczajnego, jak i nadzwyczajnego) może wprawdzie wynikać ze statutu spółki – art. 399 par. 2 k.s.h. – jednak w przypadku, kiedy statut nie zawiera żadnych uregulowań w tym zakresie, pozycja akcjonariusza większościowego nie będzie odbiegać od tej, którą ma akcjonariusz mniejszościowy reprezentujący dziesięć procent kapitału zakładowego.
Nowelizacja k.s.h. umożliwi większościowym akcjonariuszom zwołanie nadzwyczajnego walnego zgromadzenia w sposób prosty, bez zbędnej zwłoki oraz konieczności uprzedniego zgłaszania żądania zwołania na ręce zarządu spółki. Większościowy akcjonariusz uniezależni się zatem w tym zakresie zarówno od zarządu spółki, jak również od rady nadzorczej i będzie mógł skuteczniej chronić swoje interesy. Co więcej, statut nie będzie mógł pozbawić go takiego uprawnienia.
Należy podkreślić, że uprawnienie akcjonariuszy większościowych, o którym mowa w znowelizowanym art. 399 par. 3 k.s.h., dotyczy wyłącznie zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia. Akcjonariusze, nawet większościowi, nie mają upoważnienia wynikającego z ustawy do zwoływania zgromadzenia zwyczajnego, nawet jeśli zarząd nie zwoła go w ustawowym terminie.
Z uwagi na fakt, że celem nowelizacji było wzmocnienie pozycji akcjonariusza większościowego w spółce akcyjnej, wydaje się, że statut spółki, również pod rządami znowelizowanych przepisów, będzie mógł zawierać upoważnienie dla akcjonariusza większościowego do zwołania zgromadzenia zwyczajnego.

Edyta Jusiel
radca prawny w Departamencie Prawa Korporacyjnego Kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz