Nowe zasady wystawiania BTE oraz prowadzenia egzekucji przeciwko dłużnikom banków
FKA Fakty Komentarze Analiza
Fakty
Do Sejmu trafił projekt ustawy o zmianie ustaw - Prawo bankowe oraz Kodeks postępowania cywilnego, zmieniający zasady prowadzenia egzekucji w oparciu o bankowy tytuł egzekucyjny. Pomimo, że projekt ustawy jest dopiero po pierwszym czytaniu, już budzi wiele kontrowersji.
W Sejmie obyło się pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustaw – Prawo bankowe oraz Kodeks postępowania cywilnego. Wprowadzenie zmian ma przyczynić się do wzrostu świadomości wśród podmiotów korzystających z usług bankowych.
W projekcie założono, że pisemne oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji z BTE powinno zawierać również pouczenie o skutkach wystawienia BTE. Bank, przed złożeniem do sądu wniosku o nadanie klauzuli wykonalności BTE, będzie zobowiązany niezwłocznie poinformować dłużnika o zamiarze jego złożenia. Analogiczny obowiązek banku jest przewidziany w przypadku zamiaru prowadzenia egzekucji przeciwko osobie trzeciej, gdy osoba ta przejmie dług wynikający z czynności bankowej.
Zmiany dotyczą również postępowania klauzulowego. Sąd będzie bowiem zobowiązany do badania, czy dłużnik został poinformowany o skutkach wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. Zmianie ulegnie także termin na zaskarżanie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, który dla wierzyciela będzie biegł od daty wydania mu tytułu wykonawczego lub postanowienia odmownego, zaś dla dłużnika - od daty doręczenia mu postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności. Postępowanie egzekucyjne będzie natomiast zawieszane z urzędu, jeżeli w toku egzekucji prowadzonej na podstawie BTE, dłużnik skutecznie wniesie w drodze powództwa żądanie pozbawienia tego tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części.
Istotne są również przepisy przejściowe stanowiące, iż w przypadku złożenia oświadczenia o poddaniu się egzekucji z BTE przed wejściem w życie ustawy nowelizującej, zastosowanie ma obowiązek składania przez dłużnika oświadczenia zawierającego również pouczenie o skutkach wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego. W tym zakresie bank jest zobowiązany dokonać zmiany.
Komentarze
W celu zwiększenia ochrony praw podmiotów korzystających z usług bankowych, projekt ustawy nakłada na banki nowe obowiązki. Projektowi zarzuca się jednak brak jasnego zakresu obowiązków banku oraz nieuzasadnione odstępstwa od ogólnych zasad prowadzenia egzekucji.
Pomimo zasługującego na aprobatę celu zwiększenia ochrony praw podmiotów korzystających z usług bankowych, projekt ustawy spotkał się zasadniczo z negatywnym stanowiskiem podmiotów go opiniujących. Stanowisko to należy podzielić.
Ustawa nie precyzuje zakresu i minimalnej treści pouczenia, które ma być zawarte w oświadczeniu dłużnika o poddaniu się egzekucji. Nie jest przy tym jasne, dlaczego pouczenie ma być zawarte w treści oświadczenia dłużnika, skoro dłużnik powinien najwyżej oświadczyć, że został pouczony o skutkach wystawienia BTE. Ponadto, propozycja zmian nie jest konsystentna - w oświadczeniu o poddaniu się egzekucji jest mowa o pouczeniu, zaś sąd bada, czy dłużnik został poinformowany o skutkach wystawienia BTE.
Niezrozumiała w stosunku do celu nowelizacji jest także redakcja przepisu nakładającego na banki obowiązek niezwłocznego poinformowania dłużnika o zamiarze wystąpienia do sądu o nadanie klauzuli wykonalności BTE. Samo złożenie wniosku do sądu nie jest wszczęciem egzekucji. Interesy dłużników nie są więc de facto naruszane. Nie jest także jasne, co w praktyce będzie oznaczać, że bank powinien poinformować dłużnika „niezwłocznie”.
Krytyce należy poddać również zmianę terminów zaskarżania postanowienia o nadanie klauzuli wykonalności, która jest odstępstwem od ogólnych zasad, iż termin dla dłużnika biegnie od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Obecnie bowiem, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, dłużnik może składać zażalenie od dnia wydania postanowienia, jeśli dowiedział się on o jego wydaniu przed formalnym doręczeniem. Termin na zaskarżenie jest więc faktycznie dłuższy, a proponowana redakcja skraca go na niekorzyść dłużnika. Nowelizacja przy tym pozostawia bez zmian przepis stanowiący o możliwości wniesienia zażalenia od daty doręczenia postanowienia o wszczęciu egzekucji, wobec czego istnieją wątpliwości co do wzajemnego stosunku tych dwóch przepisów.
Wątpliwości istnieją także w zakresie zawieszania postępowania egzekucyjnego z urzędu w przypadku skutecznego wniesieniu powództwa opozycyjnego. Nie jest bowiem jasne, co należy rozumieć pod pojęciem „skutecznego wniesienia powództwa” - czy oznacza to wniesienie pozwu nie obarczonego brakami formalnymi, czy też prawomocne uwzględnienie powództwa dłużnika (co jednak powoduje umorzenie postępowania egzekucyjnego). Brak jest również trybu podjęcia zawieszonego postępowania.
Wątpliwości z perspektywy zakazu działania prawa wstecz budzi obowiązek banku uwzględnienia w treści oświadczenia dłużnika pouczenia o skutkach wystawienia BTE. Bank nie dysponuje bowiem instrumentami, za pomocną których mógłby wymóc na dłużniku podpisanie nowego oświadczenia.
Analiza
Jakie nowe obowiązki będzie musiał wypełnić bank, aby mógł prowadzić egzekucję w oparciu o bankowy tytuł egzekucyjny? Jak powinien procedować bank w przypadku złożenia przez dłużnika oświadczenia o poddaniu się egzekucji z BTE na podstawie dotychczasowych przepisów?
Banki będą musiały stworzyć nowe wzory oświadczeń dłużników o poddaniu się egzekucji na podstawie BTE, uwzględniające pouczenie o skutkach wystawienia BTE. Oświadczenie to należałoby jednak raczej skonstruować jako oświadczenie, iż dłużnik został pouczony o skutkach wystawienia BTE, niż że dłużnik dokonuje pouczeń w tym zakresie.
Banki powinny również pamiętać o konieczności niezwłocznego informowania dłużników o zamiarze złożenia do sądu wniosku o nadanie BTE klauzuli wykonalności. Jeżeli więc zostanie w ramach organizacji banku podjęta stosowna decyzja, do dłużnika powinna zostać jak najszybciej wystosowana odpowiednia informacja.
W stosunku do dłużników znajdą zastosowanie nowe terminy do zaskarżania postanowienia o nadanie klauzuli wykonalności. Należałoby przyjąć, że nowy przepis, jako szczególny, będzie modyfikował ogólne reguły zaskarżania postanowień o nadanie klauzuli wykonalności.
W związku z uprawnieniem komornika do zawieszenia z urzędu postępowania egzekucyjnego, należy założyć, że komornika o fakcie skutecznego wniesienia powództwa będą zawiadamiali dłużnicy, jako mający interes w zawieszeniu egzekucji. Należałoby również przyjąć, że zawieszenie będzie dokonywane w przypadku wniesienia powództwa opozycyjnego, które będzie spełniało wymogi formalne (pozew nie zostanie odrzucony lub zwrócony).
Banki będą musiały również zweryfikować oświadczenia dłużników o poddaniu się egzekucji złożone przed wejściem w życie nowych przepisów. Ponieważ banki nie mają instrumentów, aby wymóc na dłużniku podpisanie oświadczeń, należałoby rozważyć wprowadzenie praktyki wysyłania przez banki do takich dłużników informacji o skutkach wystawienia BTE i archiwizowanie potwierdzeń odbioru takich przesyłek.