Mowa o orzeczeniu z 21 sierpnia 2009 r. (II FSK 452/08). Zdaniem sądu zastosowanie 50 proc. kosztów uzyskania przychodów do wynagrodzenia wypłacanego twórcom i wynalazcom ograniczone jest do przychodów z tytułu zapłaty za przeniesienie prawa.
Nie można zatem zastosować podwyższonych kosztów w sytuacji, gdy prawo to nigdy pracownikowi nie przysługiwało.

Co mówią przepisy

Art. 22 ust. 9 mówi, że podwyższone koszty można zastosować do przychodów:
- z tytułu zapłaty twórcy za przeniesienie prawa własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego;
- z tytułu opłaty licencyjnej za przeniesienie prawa stosowania wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego otrzymanej w pierwszym roku trwania licencji od pierwszej jednostki, z którą zawarto umowę licencyjną;
- z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami.
Wynika stąd, że w odniesieniu do praw własności wynalazku, topografii układu scalonego, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego lub wzoru zdobniczego 50 proc. koszty uzyskania przychodów zastosować można jedynie do zapłaty za jego przeniesienie lub za prawo do jego zastosowania. Z kolei twórcy i współtwórcy, którym przysługują prawa autorskie i prawa pokrewne, mogą zastosować podwyższone koszty do wynagrodzeń otrzymywanych za korzystanie i rozporządzanie tymi prawami.

Ważne to, co w umowie

Z uzasadnienia wyroku wynika, że w przypadku wynalazku czy wzoru użytkowego opracowanego przez pracownika (zleceniobiorcę) w ramach stosunku pracy (zlecenia), jeśli strony nie ustaliły inaczej, nabycie przez pracodawcę prawa do patentu miałoby charakter pierwotny, w związku z czym nie można mówić o jego przeniesieniu na pracodawcę, a w konsekwencji nie ma możliwości zastosowania podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.
Znajduje to potwierdzenie w obowiązujących przepisach, dlatego dla obu stron istotne będzie odpowiednie uregulowanie tych kwestii w umowie. Zgodnie z art. 11 ust. 3  w razie wynalazku, wzoru użytkowego albo wzoru przemysłowego w wyniku wykonywania przez twórcę obowiązków ze stosunku pracy albo z realizacji innej umowy prawo do uzyskania patentu na wynalazek, prawa ochronnego na wzór użytkowy czy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego przysługuje pracodawcy lub zamawiającemu, chyba że strony ustaliły inaczej. Przepis ten stosuje się odpowiednio do prawa do rejestracji topografii układów scalonych.
W razie zatem wykonywania pracy (zlecenia) związanej z powstaniem praw własności przemysłowej w większości przypadków podmiotem tych praw będzie pracodawca (zleceniodawca). W konsekwencji dochód zatrudnianego przez niego pracownika (zleceniobiorcy) nie powinien zostać ustalony z uwzględnieniem 50 proc. kosztów uzyskania przychodów.
Nie oznacza to jednak, że art. 22 ust. 9 pkt 1 ustawy o PIT jest martwy, gdyż zastosowanie go uzależnione będzie od treści umowy zawartej pomiędzy stronami.

Nie ma automatyzmu

Jako to jest w prawie autorskim? Zgodnie z jego art. 12 ust. 1, jeśli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Oznacza to, że w braku odmiennych ustaleń podmiotem praw autorskich do wykonanego utworu będzie pracownik, a przeniesienie tych praw na pracodawcę następuje automatycznie, z chwilą przyjęcia przez niego utworu. Wynagrodzenie otrzymywane przez pracownika (zleceniobiorcę) może w takim przypadku stanowić wynagrodzenie z tytułu przeniesienia autorskich praw majątkowych lub zezwolenia na korzystanie z utworu w zakresie objętym umową, dlatego nie ma obowiązku wypłacania odrębnego wynagrodzenia z tego tytułu (tak WSA w Warszawie w wyroku z 14 kwietnia 2009 r., III SA/Wa 3132/08).
Nie oznacza to automatycznie, że do każdej takiej umowy znajdą zastosowanie podwyższone koszty uzyskania przychodu. Ustawa o PIT nie mówi o wynagrodzeniu za przeniesienie prawa, ale za rozporządzenie prawem, ewentualnie korzystanie z prawa.
Podwyższone koszty mogą dotyczyć jedynie tej części wynagrodzenia, która dotyczy pracy twórczej i wykonywania utworów (wyrok WSA w Warszawie z 28 stycznia 2008 r.,III SA/Wa 1987/07).
Rozróżnienie na pracę twórczą i wykonywanie obowiązków pracowniczych musi wynikać z umowy o pracę, ustawa o PIT nie przewiduje bowiem możliwości szacunkowego ustalania tych wartości (wyrok NSA z 19 czerwca 2002 r., I SA/Łd 1991/2000).
Ponieważ nie każde przeniesienie praw autorskich na pracodawcę (zleceniodawcę) będzie spełniało te przesłanki, wskazane jest wyraźne uregulowanie tych kwestii w umowie.
Autor jest radcą prawnym, szefem departamentu podatkowego w kancelarii FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz
Autorka jest tam doradcą podatkowym Mariusz Aleksandrowicz Marta Ignasiak
Mariusz Aleksandrowicz