Zmiana Prawa bankowego - uregulowanie problematyki rachunków uśpionych.

Fakty

W dniu 1 lipca 2016 r. weszła w życie ustawa z 9 października 2015 r. zmieniająca m.in. Prawo bankowe („Nowelizacja”). Celem Nowelizacji jest uregulowanie problematyki tzw. rachunków uśpionych (nieaktywnych), poprzez wprowadzenie odpowiednich procedur informacyjnych w przypadku śmierci posiadacza rachunku lub długotrwałego braku dyspozycji na rachunku bankowym.

Nowelizacja ma na celu rozwiązanie problemu dostępu do środków zgromadzonych na rachunku bankowym spadkodawcy, m. in. poprzez uregulowanie trybu uzyskania informacji przez instytucję prowadzącą rachunek o śmierci posiadacza rachunku, jak również poprzez zwolnienie banków z tajemnicy bankowej w zakresie informacji udzielanych spadkobiercom o rachunkach spadkodawcy.

Nowelizacja przewiduje również obowiązek poinformowania przez bank lub SKOK swojego klienta przy zawieraniu umowy rachunku o możliwości wydania przez niego dyspozycji wkładem na wypadek śmierci. W przypadku powzięcia przez bank lub SKOK informacji o śmierci posiadacza rachunku, który wydał taką dyspozycję, bank/SKOK mają obowiązek zawiadomienia wskazanych przez posiadacza rachunku osób o możliwości wypłaty określonej kwoty. 

Co istotne, Nowelizacja adresowana jest również do SKOK-ów. Nowe regulacje przewidują więc m.in. zwolnienie SKOK-ów z tajemnicy zawodowej w zakresie informacji udzielanych spadkobiercom o rachunkach spadkodawcy.

Komentarze

 Nowelizacja została ograniczona do umów rachunku bankowego osoby fizycznej, niezawartych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Przepisy Nowelizacji nie znajdą więc zastosowania do umów rachunku bankowego: (i) osób fizycznych zawartych w związku z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą, (ii) osób prawnych oraz „ułomnych” osób prawnych (np. spółek osobowych, wspólnot mieszkaniowych). Niezależnie od powyższych wyłączeń, Nowelizacja nie obejmuje również umów rachunku oszczędnościowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej, zawartych na okres dłuższy niż 10 lat. Powyższe wyłączenia wynikają z celu Nowelizacji, którym była potrzeba uregulowania przede wszystkim prawnej sytuacji spadkobierców. Dodatkowo, zastosowanie nowych przepisów np. do rachunków związanych z działalnością gospodarczą mogłoby okazać się szkodliwe dla podmiotów gospodarczych, które często gromadzą znaczne środki na wielu rachunkach o charakterze długoterminowym. Automatyczne wygaśnięcie tych rachunków po 10 latach mogłoby wiązać się dla przedsiębiorców z dużymi stratami.

W myśl nowej regulacji, umowa rachunku bankowego osoby fizycznej nie będącej przedsiębiorą ulega automatycznemu rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza rachunku, lub po upływie 10 lat od dnia wydania przez posiadacza ostatniej dyspozycji. Pojęcie „ostatniej dyspozycji” nie zostało zdefiniowane w nowych przepisach wprost, lecz jedynie pośrednio, poprzez wymienienie czynności, które nie stanowią dyspozycji. Przykładowo, nie stanowi dyspozycji postanowienie umowne przewidujące odnowienie umowy rachunku bankowego w razie braku jej wypowiedzenia.

Nowelizacja nakłada na banki oraz SKOK-i szereg obowiązków informacyjnych, mających na celu ograniczenie zjawiska rachunków uśpionych (nieaktywnych).

Po pierwsze, bank ma obowiązek, po upływie 5 lat od ostatniej dyspozycji, wystąpić do ministra ds. informatyzacji o dane z rejestru PESEL aby ustalić, czy posiadacz rachunku żyje. Analogiczny obowiązek wystąpienia do ministra istnieje również z upływem 3 miesięcy od wygaśnięcia umowy rachunku bankowego, które nastąpiło w wyniku braku dyspozycji posiadacza przez ostatnie 10 lat. Bank ma też obowiązek, na co najmniej 6 miesięcy przed upływem 10-letniego okresu od ostatniej dyspozycji, poinformować posiadacza rachunku o automatycznym rozwiązaniu umowy rachunku, w przypadku braku jego dyspozycji.

Analiza 

Największą przeszkodą spadkobierców w dostępie do środków zgromadzonych na rachunku spadkodawcy, był brak możliwości uzyskania informacji, który bank lub SKOK prowadzi rachunek spadkodawcy. Banki i SKOK-i powoływały się bowiem odpowiednio na tajemnicę bankową lub zawodową. Nie istniała również żadna kompetentna wydzielona instytucja zajmująca się sprawami tego rodzaju. Najczęściej źródłem informacji dla banków i SKOK-ów o śmierci posiadacza rachunku byli sami spadkobiercy albo ZUS.

W celu rozwiązania tych problemów, do życia została powołana centralna informacja o rachunkach („Centralna informacja”), która jest wspólnym dla banków i SKOK-ów mechanizmem generowania zbiorczej informacji o rachunkach. Umożliwia ona spadkobiercom uzyskanie zbiorczej informacji, w którym banku/SKOK-u zostały zgromadzone środki spadkodawcy, jednak bez podawania stanu salda. W tym celu spadkobierca składa w dowolnym banku/SKOK-u wniosek. Następnie ten bank/SKOK zwraca się z zapytaniem do Centralnej informacji, która z kolei kieruje zapytanie do wszystkich pozostałych banków/SKOK-ów. Banki i SKOK-i mają obowiązek nieodpłatnego przekazywania Centralnej informacji danych maksymalnie w ciągu 3 dni roboczych.

Na podstawie danych przekazanych przez banki/SKOK-i, Centralna informacja generuje zbiorczą informację o rachunkach bankowych spadkodawcy m.in. w zakresie podmiotów, które prowadzą albo prowadziły rachunek, numeru rachunku, informacji, czy jest on nadal prowadzony, czy też jest to rachunek wspólny (bez podawania danych współposiadacza). Zbiorcza informacja będzie udzielana spadkobiercom odpłatnie; opłata nie będzie wyższa niż koszt wygenerowania takiej informacji. Co istotne, z powyższego sposobu uzyskiwania danych o rachunkach bankowych mogą skorzystać również osoby fizyczne poszukujące własnych rachunków bankowych.