Plan Kontroli Podatkowych na rok 2015
FKA Fakty Komentarze Analiza
Fakty
Zakończenie okresu rozliczeniowego u podatników rozpoczyna okres sprawdzania deklaracji i zeznań oraz wszczynania kontroli przez organy podatkowe i kontroli skarbowej. W tym roku, podobnie jak w latach poprzednich, Ministerstwo Finansów opublikowało informację o obszarach ryzyk, które będą podlegały dokładniejszej weryfikacji.
Na podstawie analizy realizacji zadań aparatu skarbowego z lat ubiegłych, Ministerstwo doszło do wniosku, że określonego typu nieprawidłowości generują statystycznie najczęstsze lub najwyższe przypadki uszczuplenia należności publicznoprawnych. Ministerstwo wskazało także na 12 branż najbardziej zagrożonych ryzykiem uszczupleń podatkowych.
W związku z tym podstawowym założeniem przyjętym przy opracowywaniu Krajowego Planu Działań Administracji Podatkowej na rok 2015 jest skupienie się podczas kontroli na obszarach, w których zidentyfikowane zostało największe ryzyko wystąpienia nieprawidłowości. Postuluje się, by przynajmniej połowa kontroli podatkowych dotyczyła wskazanych branż lub obszarów ryzyka.
Informacja ta może posłużyć podatnikom do samodzielnej weryfikacji rozliczeń, zanim jeszcze dojdzie do rozpoczęcia w stosunku do nich ewentualnych czynności kontrolnych.
Komentarze
Kontrole Obejmą Wszystko i Wszystkich
Spektrum zaobserwowanych naruszeń obejmuje różne branże i wiele typowych problemów w rozliczeniach podatkowych, a więc nie należy oczekiwać zmasowanych kontroli skupiających się na określonym aspekcie działalności. Nie oznacza to jednak braku potrzeby dokonania dodatkowej weryfikacji rozliczeń podatkowych.
Najbardziej narażone na nieprawidłowości w rozliczaniu podatków okazały się następujące branże:
- Doradztwo i inne usługi niematerialne,
- Produkcja materiałów budowlanych i usługi budowlane,
- Działalność agentów sprzedaży towarów,
- Nieruchomości,
- Handel hurtowy pozostały,
- Produkcja i obrót metalami i produktami metalowymi,
- Paliwa,
- Recykling,
- Motoryzacja,
- Transport i logistyka,
- E-handel i usługi informatyczne,
- Produkcja i handel elektroniką.
Brzmienie tej listy jedynie potwierdza problem jaki organy podatkowe mają z próbami wyłudzenia lub zmniejszenia obciążeń w VAT przy zastosowaniu schematów znikającego handlowca, fikcyjnego sprzedawcy i sprzedawcy rzeczywistego, wystawiającego faktury na usługi, które nie miały miejsca. Można zatem oczekiwać, że duża część planowych kontroli dotyczyć będzie właśnie biznesów działających na krawędzi prawa.
Nie oznacza to jednak braku potrzeby dokonania dodatkowej weryfikacji rozliczeń podatkowych przez rzetelnych podatników, szczególnie tych działających we wskazanych branżach, gdyż w realiach szybko zmieniającego się prawa podatkowego każdy może popełnić niezamierzone błędy.
Wśród najistotniejszych, a zarazem najczęstszych, nieprawidłowości w rozliczaniu podatku VAT, Ministerstwo Finansów wymienia przede wszystkim:
- nieprawidłowości związane z ewidencjonowaniem – wystawianie pustych i fikcyjnych faktur, sprzedaż z pominięciem kasy rejestrującej lub bez faktury, niewykazywanie przychodu z wystawionych faktur;
- nieprawidłowości związane z rozliczaniem - błędne określenie momentu powstania obowiązku podatkowego lub daty powstania prawa do odliczenia, odliczanie podatku naliczonego niepodlegającego odliczeniu lub wynikającego z faktur niemających związku z prowadzoną działalnością opodatkowaną;
- nieprawidłowości związane z informowaniem – nieskładanie wymaganych przepisami prawa deklaracji podatkowych przez podatników prowadzących działalność gospodarczą.
Z kolei podatnicy podatku dochodowym od osób prawnych powinni zweryfikować rozliczenia pod kątem:
- prawidłowości wykazywania przychodów do opodatkowania, w tym nietypowych przychodów, np. ze sprzedaży środka trwałego, kapitalizacji odsetek, itp.
- prawidłowości ustalania odpisów amortyzacyjnych;
- ewidencjonowanie kosztów uzyskania przychodów;
- wywiązywania się z obowiązków płatniczych i informacyjnych
gdyż na nieprawidłowości w tym właśnie zakresie organy podatkowe będą zwracać szczególną uwagę.
Analiza
kontrola podatkowa a postępowanie kontrolne
Organy kontroli skarbowej mogą prowadzić działania kontrolne w dwóch formach – postępowania kontrolnego bądź kontroli podatkowej w ramach postępowania kontrolnego. Powszechnie przyjmuje się, że dodatkowe uprawnienia przysługują przedsiębiorcy jedynie w przypadku kontroli podatkowej a nie postępowania kontrolnego.
Przede wszystkim, wyłącznie do „kontroli”, w tym do kontroli podatkowej odnoszą się postanowienia ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczące czasu trwania kontroli oraz obowiązku zawiadomienia o wszczęciu kontroli bez którego zebrane dowody mogą zostać uznane za zebrane sprzecznie z prawem.
Ograniczenia te nie dotyczą jednak samego postępowania kontrolnego, które na podstawie art. 13 ustawy o kontroli skarbowej może zostać wszczęte w sprawie podatnika, chyba że w jego ramach dojdzie do wszczęcia kontroli podatkowej, w trakcie trwania której organ ma ustawowy obowiązek przestrzegania rygorów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Jak wynika z powyższego, postępowanie kontrolne stanowi szczególny rodzaj procedury, do której nie stosuje się korzystnych dla przedsiębiorców uregulowań ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
W praktyce, możliwość ta jest coraz częściej wykorzystywana przez organy kontrolne, które poprzez rezygnację z prowadzenia kontroli podatkowych w ramach postępowania kontrolnego uzyskują możliwość nieograniczonego czasowo prowadzenia postępowania bez potrzeby wykazywania, że spełnione zostały warunki przewidziane w art. 82 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.
Potwierdzenie prawidłowości takiej praktyki można znaleźć w orzecznictwie sądów administracyjnych, np. w orzeczeniu NSA z 27 lutego 2014 r., sygn.akt. 780/12, zgodnie z którym „samo postępowanie kontrolne nie jest kontrolą w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Dopóki postępowanie to nie osiągnie etapu kontroli podatkowej, nie można mówić o obowiązku stosowania przez organ kontroli skarbowej norm zawartych w tej ustawie”. Podstawą stanowiska Sądu jest literalne brzmienie przepisów oraz formalne rozróżnienie funkcji kontroli, w tym kontroli podatkowej i postępowania kontrolnego, w którego ramach, z istoty, podejmowane są działania wykraczające poza zespół czynności składających się na teoretyczny model kontroli, przede wszystkim podejmowanie działań władczych.
W naszej ocenie, w związku z przeprowadzanymi przez organy kontroli skarbowej postępowaniami warto mieć świadomość takiej praktyki. Pomimo że na ten moment nie jest ona kwestionowana przez sądy, nie można wykluczyć, że w związku z narastającym niezadowoleniem po stronie przedsiębiorców, w dłuższej perspektywie zostanie ona ograniczona.
Stoimy bowiem na stanowisku, że konieczność ochrony podatnika oraz zabezpieczenie wykonania celów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nie uzasadnia tego, by jedynie ze względu na nazwę procedury i formalną możliwość podejmowania działań władczych obok wykonywania typowych czynności kontrolnych, pozbawiać podatnika należnej mu ochrony.
Szczególnie, że ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie odnosi się do poszczególnych kontroli prowadzonych przez organy kontrolne (np. kontroli podatkowej, kontroli dewizowej, kontroli sanitarnej, itp.) lecz zdaje się używać tego zwrotu w bardziej potocznym znaczeniu, na określenie wszelkich działań mających na celu porównanie stanu obowiązującego ze stanem faktycznym. W tym również działań o takim charakterze podejmowanych w ramach postępowań, którym ustawodawca nadał inne nazwy lub inne ramy prawne.